VROUW Altena
#1
&
TOPPERS VAN ALTENA SPELEN ELKAAR DE BAL TOE
VAN L I N K S N A A R RECHT S: | M AR I A N N E S I J BERD EN, MA RI A NNE KO O R ENGEVEL , SY B ILL E VA N G A MMEREN, LEN BRU I NING, SY LVA N A D E B ACKER | Y VO N N E D E VRI ES, D EBORA SCHOON-K ADIJK , M IRA N DA D E WA A L, L A U RA LEI JSER, SANDR A PAANS
ONDERNEMENDE
2013
www.ballegooyenmodes.com
dO O R fiENTJE bAX
verBinden samenwerKen Kennis delen
Altena, het groene hart van brabant waar rivieren al eeuwen een belangrijke schakel vormen tussen wonen en werken. Waar veren naast bruggen nog steeds een onmisbare rol vervullen voor haar bewoners – en waar NO NONsENs met hoofdletters wordt geschreven. Wielerkoningin marianne Vos is ongetwijfeld de meest aansprekende exponent van met name het vrouwelijke deel van de Altena bevolking. zij symboliseert het diep gewortelde gevoel waar de streek al jaren voor staat: gewoon, maar toch ook speciaal. marianne is het sprekende voorbeeld van wat Altena ook zo bijzonder maakt, van je eigen weg gaan en blijven innoveren om uiteindelijk het beste uit jezelf te halen. Een half jaar geleden ontmoetten vijftien vrouwen elkaar tijdens de verkiezing ‘de Ondernemende Vrouw van Altena 2013’. zij raakten met elkaar in gesprek, volgden een golfclinic op Almkreek, schreven zich in voor een cursus sociale media bij de perswinkel, en werden ontvangen door de Rabobank. Uit deze inspirerende contacten ontstond een warme en hechte band – en uiteindelijk het idee dit Altena-gevoel gezamenlijk uit te dragen in een kleurrijk magazine. de uitgave kwam tot stand door gunnen, samenwerken en crowdfunding. Ondernemende vrouwen vertellen met passie over wat ze doen en wat hen bezighoudt. Een passie die zij graag met anderen willen delen en zeker zo belangrijk, op anderen willen overbrengen.
2
V R O U W & A LT EN A
vrouw Altena &
Vrouw & Altena is een uitgave van stichting Verbinden samenwerken kennis delen i.s.m. boek|design contact Stichting Verbinden Samenwerken Kennis Delen Anjelierstraat 39 4261 C J Wijk en Aalburg Uitgever Stichting Verbinden Samenwerken Kennis Delen hoofdredactie Fientje Bax Organisatie en conceptontwikkelling Fientje Bax, Feike de Keijzer, Corné de Keijzer art-drection, vormgeving en productie Feike de Keijzer, Corné de Keijzer, Boek|Design, Woudrichem druk Drukkerij Damen Copyright Z 2014 Stichting Verbinden Samenwerken Kennis delen en Boek|Design Foto omslag: Frans Jansen, Boek|Design aan de totstandkoming van deze editie werkten mee: Redactie: Jolanda Berghoef, Piet Hartman, Paula Jorritsma, Govert Lagrouw, Mirjam Noorduijn, Sjuul van der Pol, Marianne Sijberden, Cor Spek, Hannie Visser-Kieboom Fotografie: Assie fotografie, Erik van der Burgt, Hans Elbers, Frans Jan Fortunati, Ronald Hoogendoorn, Beau Esseveld, Mark Esseveld, Sanne Hak, Frans Jansen, Manola van Leeuwe Fotografie plus, Jeroen Pulles/Studio Piet Pulles, Wim Roefs, Fotografie Sjoert, Peter Smulders, Hanneke van der Stelt, Timmyling.com, Karel Tomeï, Hans Vlieger, Romy Vrolijk Illustratie: Trudy Michels Niets uit deze uitgave van Vrouw & Altena mag worden gepubliceerd of overgenomen zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de Stichting Verbinden Samenwerken Kennis Delen en Boek|Design. De makers hebben ernaar gestreefd de rechten met betrekking tot de illustraties volgens de wettelijke bepalingen te regelen. Degenen die desondanks menen zekere rechten te kunnen doen gelden, kunnen zich alsnog tot de uitgever wenden.
inhoud 4 Voorwoord Commissaris
vrouw Altena
#1 2014
&
32 Vernieuwing Petra Buijs
Vroegh
34 Van Loevestein naar
van de Koning 6 Overleg in rivierduinen Burgemeesters 8 Bestuurders aan de top Venus en Mars p 8
56 De Missie van Mr. Esther 58 Bax vrouwen ondernemen
Woudrichem Ballen van Bal-dadig 35
Michaela Esseveld-Bax 58
’t Oude Raedthuys 36
Petri Bax paarden 60
De kok van de koning
Beau versus fientje 59
Een kijkje in de keuken p 10
37 ’n Tikkie Anders
61 Altena Boeken
Altena rood p 11
38 Wonen aan het water
62 Holland Ladies Tour
Kleurrijk balanceren p 12
40 Weidevogels spotten
64 Leading Lady Marianne Vos
13 Zeg het met bloemen 14 Werkendammer verkent
66 Joost Luiten / Lyan Zielhorst
Len Bruining
68 Sporter, Trainer, Visionair
42 Talenten delen
Debora Kadijk
Loes Lijmbach
Aalburg 16 Rabobank: Samen bereik je meer! 18 Passie voor Techniek Marianne Koorengevel
44 Sieraden Sandra Hofman
70 Team Brabant
46 Vlinderen op het net
71 Powerhouse 72 Vos Gewoon Goed
Marianne Sijberden
74 De makers van
48 Altena Business
20 ‘Make a Wish’ Sandra Paans
49 ‘Music’ Quasar
22 Educatie Boerin
50 Een verlichte vrouw
Vrouw & Altena 76 Ondernemende Vrouw van
Sybille van Gammeren
Laura Leijser 23 De boerin staat haar man-
52 Schoonheidskoningin
26 Beleving op Kasteel Dussen
54 AltenaShopping
28 Met Ilse de Lange aan tafel
55 Het Damen-gevoel
30 Kwetters: Dames met Focus
Mirjam Govers
34
78 Digitale wereld 80 Ondernemende Bedrijven
Yvonne de Vries
netje
Altena Jury aan het woord
Altena een overzicht 81 Het ondernemende bedrijf van Altena 2015
32
54
64 16 68
V R O U W & A LT EN A
56
3
4
V R O U W & A LT EN A
woord vooraF
Altena
d OOR W im b. h. J . VA N d E d ONk
foto LINkS: k ArEL toMEÏ, foto WIM VAN DE DoNk, ErIk VAN DEr Burgt
mi j werd gev raagd om e en wo o rd voo ra f m et a l s th ema d e to egevo egde
An ky va n g run sven , Leontien van
waarde va n s terke on d ern emen de
mo o rsel zi jn vo o rbeelden van moderne
vro uwen. mij sch o ten d e wo o rden ui t
sterke v ro uwen die o p spo r tie f gebie d
de bi jb el in ge da chten . ‘ Een sterke
h un spo ren verdien d h ebben en voor
vro uw, w ie za l haar vin d en ? haar
iedereen een vo o rbeeld zi jn. Ook
waarde gaa t d ie va n ko ra l en ver te
v ro uweli j ke on dern em ers al s col ette
b oven… ’ . Waarb ij s l echt s ka n wo rden
va n Eerd o f A n n emarie va n Rakhorst
aa ngete ken d da t ko ra l en tegenwo o rdig
laten de veelzi jdigh ei d van vrouwel ijke
zwaar b esch ermd wo rd en .
on dern em ers zien . iedereen die het wil
A llere ers t is er d e vas t s tel l ing da t
zien , m erkt in de eigen omgeving de
het ho og tijd is da t d e s terke v ro uwen
ro l va n v ro uwen in so c iaa l, economisch
in de sa m en l eving h un p laa t s o pei sen .
en c ultureel o pzi cht o p.
sterke ma n n en h ebb en in mid dels
het Lan d van heusden en Altena is
over het a l geme en e en s l echte naam
een bra bant se regi o m et een e igen
o pgeb o uwd . de gesch ie d en isb o ekj es
i denti tei t en tro t s. Jui st daarom vind
staa n er vo l me e. Tijd d us vo o r de
i k h et zeer de m o ei te waard dat ook
m oderne s terke v ro uw.
de m o dern e, sterke en on dernemende
die lo fza ng o p mo d ern e s terke
v ro uw h ier o p h et sch i ld gehesen
vro uwen is vo l s tre kt terecht . Jui st
wo rdt . ik wen s de w in nares van
het fe i t da t v ro uwen z ich ontplo o ien ,
de verkiezing va n 2014 én al l e
in het so c ia l e vel d , o p ec on om i sch
on dern em en de sterke v ro uwen van
geb ie d, in d e c ultuur, d e s po r t ,
heusden en Altena alle succes toe.
het b estu ur en e igen l ijk a l l e aspec ten va n onze sa men l eving l ever t ten
Wim b. h. J. van de don k
o pzi chte va n h et ver l e d en e en gro te
com m i ssari s van de kon ing
to egevoegd e waard e. maria n ne Vo s,
in de provin c ie N o o rd- bra bant V R O U W & A LT EN A
5
‘
Samen sterk
A r i e N oor de r g ra a f B u r g e m e e s ter W ou d r i c h e m
6
‘
Altena, ingeklemd tussen meanderende rivieren, geeft ruimte, rust en mensen die openstaan om in co-creatie verder te komen. F o ns Natero p
V R O U W & A LT EN A
Bu r gemeeste r Aal b u r g
‘
Altena: De havens, het transport, de agrariĂŤrs, de Biesbosch, het groen, een gebied met een enorme potentie. C a rla Breuer Burg emeester W erkend a m
V R O U W & A LT EN A
7
Bestuurder als
inspirator Wat hebben Brigite van Haaften, Carla Breuer, Paula Jorritsma en Sylvana de Backer gemeen?
> gEdEpUTEERdE > bURgEmEEsTER > WEThOUdER > OUd-WEThOUdER
Gedeputeerde Brigite van Haaften, provincie Noord-Brabant
t
vrouwen
kOmEN VAN VENUs EN mANNEN VAN mARs d OOR hANNiE Vis s ER-kiEbO O m, fOTO gRAAf Wim ROEfs
tOcH HeBBen gedeputeerde Brigite van
Haaften en burgemeester Fons Naterop van Aalburg meer overeenkomsten dan verschillen. Als bestuurders zijn beiden intensief bezig met een zoektocht naar sociale cohesie in de maatschappij. Sport wordt daarbij steeds belangrijker als bindmiddel. Ook daarin vinden Brigite van Haaften en Fons Naterop elkaar, beiden noemen topsporter Marianne Vos als inspirator. Naterop ziet in ‘Voske’ vooral haar echtheid.
‘Ze is zo puur, echt iemand uit onze streek. Die echtheid proeven mensen ook’. Van Haaften: ‘Marianne Vos laat zien dat je met je talenten iets kunt bereiken. Ze is zo een voorbeeld voor jongeren in onze maatschappij. Maar ook als het er over gaat om de top- met de breedtesport te verbinden, een belangrijk doel van de provincie.
8
V R O U W & A LT EN A
Daarnaast willen we sport als sector ook verbin-
ne? En dan is de verleiding om met die ouderen te
den met ondernemers en het onderwijs. Denk
gaan bewegen wel heel erg groot. Echt, de kan-
aan kennisuitwisseling en slimme oplossingen
sen voor welzijnstaken liggen voor het oprapen.
voor sponsoring. Daar kan Marianne ook een
Zo kan sport bijdragen aan onze leefbaarheid’.
belangrijke rol spelen. We moeten ons wel reali-
Ook noemt ze voorbeelden zoals voetbaltrainin-
seren dat de meeste investeringen in sporters nog
gen, waar jonge coaches dankzij begeleiding
altijd van ouders en vrijwilligers komen. Onze
leren omgaan met kinderen die kenmerken ver-
taak is dat waar nodig te ondersteunen, en ande-
tonen van ADHD.
ren te laten “scoren”.’
spOrtpaspOOrt Het spreken over sport door OuderensOOs in spOrtkantine Het belang
beide bestuurders maakt nieuwsgierig naar hun
van topsport wordt door Fons Naterop weergege-
eigen sportinzet. Hoe ziet hun sportpaspoort
ven in de vorm van de piramide. Sport aan de top,
eruit?
in de middenlaag de breedtesport en aan de basis
FOns naterOp. ‘Mijn favoriete sporten zijn
staat de gezondheidszorg.
spinning, fietsen en wandelen. Op zaterdag heb
‘Hoe kunnen we sport inzetten voor onze ge-
ik met cycle ambassadeurs in West-Brabant
zondheidszorg? Dat doe je bijvoorbeeld door nut-
90 kilometer gefietst door de regio. En op
tig gebruik van sportcomplexen te stimuleren.
zondag heerlijk gewandeld met mijn vrouw
Dat kun je onder meer doen door sportkantines
in Schijndel’.
in te zetten als buurthuizen’, zo stelt Naterop.
Brigite van HaaFten. ‘Mijn favoriete sporten
Van Haaften haakt daar op in, met als voorbeeld
zijn fitness en wandelen, maar dat lukt zeker niet
sportkantines die door de week leegstaan, maar
ieder weekend. Wel bezoek ik veel wedstrijden
ingezet zouden kunnen worden voor dagbeste-
zoals hockey, zwemmen, veldrijden en pas nog
ding voor ouderen.
PSV-Feijenoord. Verder ren ik veel door de gan-
‘Waarom geen ouderensoos in de sportkanti-
gen van het provinciehuis’, zo sluit ze lachend af.
V R O U W & A LT EN A
9
een KiJKJe
Burgemeester Carla Breuer, gemeente Werkendam
c
iN dE kEUkEN biJ dE bURgEmEEsTER d OOR hA NNiE Vis s ER-kiEbO O m, fOTO fRANs JAN fO RT UN AT i
Culinaire specialiteiten van Carla Breuer zijn: vis-
de jaren heen. Mijn dochter is geboren toen ik
soep, cup cakes en pannenkoeken. Ooit volgde ze
wethouder in Nieuwegein was, ik weet zo niet
een koksopleiding en die komt nog altijd van pas.
beter dan dat je vooral goed moet plannen,
Van een echt ‘kijkje in de keuken’ is geen sprake
want ik werk zes, soms zeven dagen per week.
tijdens het interview met Carla Breuer, burge-
Wanneer de kinderen vrij zijn, neem ik ze mee
meester van Werkendam. In haar kamer op het
als het kan zoals laatst. Naar de opening van de
gemeentehuis weet ze wel smakelijk te vertellen
kinderboerderij de Floreffehoeve. Mijn dochter
over haar kookkunsten. Want naast eerste burger,
wil geen burgemeester worden. “Mama moet
is Breuer moeder van Aimée (10) en Jort (7). En die
altijd werken” zegt ze dan. Als ik thuis ben, moet
monden moeten dagelijks op verantwoorde wijze
er toch vaak nog even een telefoontje gepleegd
gevoed worden. ‘Ik kook natuurlijk niet iedere
worden. Als vriendjes komen spelen, hoor je hen
dag een driegangen diner, maar sta wel bijna da-
wel eens vragen, hoe het is om een burgemeester
gelijks in de keuken. De presentatie van het eten
als moeder te hebben? Mijn moeder is gewoon
vind ik belangrijk. Een high tea, met scones en
mijn moeder…, hoor ik ze dan zeggen. Ik moest
hartige hapjes op een etagère, daar maak ik dan
pas nog iets tekenen op het gemeentehuis, Jort en
weer foto’s van. Samen met de kinderen cup cakes
zijn vriendje gingen mee. Die had later tegen zijn
maken en nu voor Pasen eieren beschilderen, dat
moeder gezegd, dat hij hele spannende dingen
vind ik gezellig om samen te doen. Zondag komt
had gedaan.’
de familie eten, maar vraag me niet wat we gaan eten, daar heb ik nog niet over nagedacht’.
werkendaM een Bewuste keuze Het wonen in een dorp als Werkendam noemt Breuer
pLannen en cOMBineren Haar drukke baan
ideaal. ‘We wonen vlak bij school en als gezin is
als burgemeester gaat volgens Breuer prima
het heerlijk rustig wonen. Ik voel me hier echt
samen met het moederschap. ‘Je kunt als bur-
thuis. De keuze voor een dorp heb ik wel bewust
gemeester vaak je eigen tijd indelen. Eerst
gemaakt, voordat ik solliciteerde in Werkendam.
’s morgens de kinderen naar school brengen en
Verder ben je natuurlijk 24 uur per dag burge-
dan door naar het gemeentehuis. Wanneer een
meester, zelfs ’s nachts. Je moet altijd representa-
vergadering in de avond uitloopt, is de familie
tief gekleed zijn, zelfs als je het gras maait in de
altijd bereid de kinderen op te vangen. Het vraagt
voortuin…’
wel een strakke planning, maar dat leer je door
10
V R O U W & A LT EN A
w
Paula Jorritsma, wethouder Progressief Altena
Beweging
hisTORicA gELOOfT iN ALTENA-bREdE
w
d OOR p i ET hARTmAN
wOudricHeM – Een stoere historica. Paula
kijkt me doordringend aan. Een blonde lok ver-
Jorritsma (46) komt de bocht om op een Zweedse
troebelt af en toe het zicht. Haar woorden vallen
oorlogsfiets. We fietsen al koutend naar ons
binnen. Zo’n kordate historica in de strooppot
lunchadres. Dat wordt uiteindelijk, na tal van
van de politiek... Is dat wel verstandig? ‘ik Ben
dichte deuren, de lunchroom naast de hervormde
een ideaList. Progressief Altena past het best
kerk. Een Friezin verliefd op een Brabander en
bij me. Het is een Altena-brede beweging. Ik zie
Brabant. Ze werkte 20 uur per week als historica
geen enkel obstakel om te fuseren, hoewel er best
bij het Streekarchief van het Land van Heusden
verschillen zijn. Laten we denken in kansen! Er
en Altena. Uit het niets, nou ja, werd ze wethou-
staat ons wat te wachten. Woudrichem moet een
der voor Progressief Altena in Woudrichem.
voorbeeld worden voor het eiland.’
We zitten tussen klokgelui, een begrafenis-
Haast iedereen zwaait naar Paula Jorritsma.
stoet en de opnamen voor dokter Tinus. Eerst
Haar Zweedse oorlogsfiets glimt als een power-
een lofzang op ons eiland. ‘Veel kleine kernen
bike. Nee, ze zal als wethouder niet van de
en sterke sociale structuren. Een goede basis om
gouden bergen zijn. Terloops een ergernisje.
de nieuwe zorg in te bedden.’ Woudrichem heeft
Ze stoort zich bij tijd en wijle mateloos aan de
een sportieve wethouder. ‘Ik beweeg bij Altena
regels. ‘Gaat er iets mis? Regels! Je kunt het leven
Road Runners. Als ik wethouder ben zonder
niet dichttimmeren. We slaan door!’ Het heden
hard te lopen komt het niet goed. Ik ben graag
komt voort uit het verleden. Ze heeft een eigen
buiten, hou ook van wandelen en fietsen. Be-
onderneming (Kommunikaasje) en verdiept zich
leef er lol aan en dat geeft energie’, zegt ze met
regelmatig in het Brabantse erfgoed. De door
opgeruimde blik. Geen spoortje spanning over
filosofe Joke Hermsen zo vurig gewenste nieuwe
de politiek. We gaan direct maar het diepe in
bevlogenheid zit tegenover me. Als uitsmijter de
over een andere passie, de energierevolutie. ‘Op
visie van burgemeester Arie Noordergraaf die ze
eigen initiatief heb ik een dag een transitiecursus
van harte ondersteunt. ‘Een verlichte SGP’er, en
van hoogleraar Jan Rotmans gevolgd. Ik ben een
een gedegen, ervaren bestuurder. Hij ziet 1 Alte-
fan van hem en ga voor een duurzaam bestaan.
na op 1 januari 2019.’
We moeten naar een nieuwe samenleving, maar het goede behouden, ik ben niet tegen tradities.’ Paula Jorritsma zet tijdens de goddelijke zit naast de kerk haar zonnebril op, haar zonnebril af. Ze V R O U W & A LT EN A
11
veelKleurig Sylvana de Backer, oud-wethouder
K
iN dE spOTLighTs d OOR cOR spEk
kracHt vinden in jezeLF. Kansen benutten
keuze.’), weinig voorkeurstemmen (‘Dat zij zo.’)
om tot een gelukkig en actief leven te komen.
of stevige kritiek, haar kracht lag besloten in
Over aanpakken en doorpakken. Maar ook over
het beredeneren (‘Meeste stemmen gelden.’). De
emotie en teleurstelling. Een openhartig gesprek
wethouder met pittige portefeuilles schudde op
met directeur/eigenaar van Koekhuys Jan de
die momenten het politieke stof van haar high
Backer en (voormalig) wethouder van Aalburg,
heels om vervolgens alternatieven te zoeken. Zij
moeder van twee kinderen, Sylvana de Backer.
ontboezemt: ‘Dat is anders met de koek. Daar zit
Een vrouw door menigeen op allerlei manieren
zoveel emotie in. Dat kan ik moeilijker rationali-
getypeerd. En daarmee een kleurrijke vrouw die
seren. De rest is gewoon werk.’
staat in de spotlights van het leven. Datzelfde bestaan werd in september 2012
Natuurlijk ziet de ex-politica ook de valkuilen in het leven. ‘Problemen moet je oplossen. Ieder
onbegrijpelijk rauw. Het overlijden van echtge-
succes is gebaseerd op het maken van fouten. Dat
noot GielJan bracht een diepdonkere schaduw.
heeft mij gevormd. De politiek heeft mij daarom
Het Koekhuys verdween naar de zijlijn. De passie
geen krassen opgeleverd. Het was een mooie leer-
voor de koek nam af: ‘Dat is voor mij een emo-
school, waar ik sterker ben uitgekomen.’
tioneel product. Onze zoon, toen vier, vond bij toeval het schriftje met oude koekrecepten. Daar
Wat je ook van haar standpunten vindt, Sylvana
begon het mee.’
de Backer is uit krachtig, flamboyant – Indone-
Maar het leven is haar te kostbaar om het niet
12
sisch – hout gesneden. Het soort dat niet bang
ten volle – bewust – te leven. Wie Sylvana kent,
is, weet dat risico’s bij het leven horen en leerde
komt niet om haar heen. ‘Ik denk dat ik die drive
lopen door vallen en opstaan. ‘It never occured to me
van mijn moeder heb. Zij was haar tijd dertig jaar
that there are things I cannot do! Maar doe je niets,
vooruit. Ik ben daar trots op. Zij was een vrouw
dan gebeurt er niets. Succes zit in jezelf, je hebt
die zich aan het enge proces van de kasten ont-
steeds keuzes. De dood van mijn man bracht
worstelde, liep in jeans en was de eerste vrouw
natuurlijk verdriet, maar het heeft mij ook ge-
in Indonesië die meedeed met de Open Indian
vormd en gesterkt. Wie positief kijkt, ziet steeds
Motorraces. Ik ben bijna geboren op een Harley’,
meer. Je moet wel willen. Dat maakt wie ik ben.’
lacht Sylvana gul.
Kleurrijk sluit zij af met een vrucht van haar
pOLitiek In de politieke arena was het vooral
dagelijkse – vroege – meditaties: ‘Inhale hapiness,
de ratio die haar voortdreef. Lijstduwer (‘Mijn
exhale worries.’
V R O U W & A LT EN A
Miranda de waal
mikAdO bLOEmEN EN WONEN
V R O U W & A LT EN A
13
tus Mensen sen dOOr cOr spek
interview Met Bas van der straaten
H
Het wOrdt je niet OpgedrOngen. Maar het is er wel. Die sfeer. Dat warme welkom. De vriendelijkheid. Je voelt je op je gemak. Een thuisgevoel dat al begint bij de balie. ‘Kei welkom!’ Alsof je elkaar al jaren kent. En dan moet je nog naar binnen... Sterk als je dat zo aan binnenstappers weet mee te geven. Het rendez-vous met directeur Bas van
der Straaten zet zich voort onder dezelfde superlatieven. Gezellige, Hollandse zakelijkheid. Een mensenmens met twee benen op de grond die je hartelijk ontvangt op zijn
| V.L .N.R. sANdRA sTERRENbURg, chANTAL dE fiJTER, WOUTERiNA VAN dER NAT.
Aalburgse erf. Met koffie en een koekje. ‘Wij zijn zuinig op onze dames aan de balie. Die
arcHieven En passant toch even de archie-
visitekaartjes zijn goud waard’, duidt hij
ven openen. Het Werkendamse familie-
de cultuur van het bedrijf. ‘Tussen de mid-
bedrijf werd in 1929 opgericht door Chris van
dag wordt er samen geluncht. Wij zijn geen
der Straaten. Vanaf 1962 nam neef J.M. van
directeuren van stroppen.’ De spreker in
der Straaten de firma over. Anno 2014 staan
ruitjesoverhemd en spijkerbroek hoeft niets
zijn zonen Bas en Jacco alweer veertien jaar
meer te zeggen. Hier zit een ondernemer
aan het roer. Inmiddels werken er 25 enthou-
die je op zijn woord gelooft. Voor wie cijfers
siaste mensen bij het assurantiekantoor. Al
ongetwijfeld belangrijk zijn, maar mensen
met al een indrukwekkende samenballing
vooral ziet als ruggengraat van zijn bedrijf
van 85 jaar met plezier verstand hebben van
dat ‘behulpzaamheid’ en ‘klantvriendelijk’
verzekeren en hypotheken.
hoog in het vaandel heeft.
14
V R O U W & A LT EN A
Aan de Anjelierstraat startten de broers
de mensen Van der Straaten’s Assurantiekantoor
je krijgt de polis en de groene kaart gelijk mee. Dat is toch hartstikke uniek!’, glundert de Werkendammer in Aalburg die zo twee culturen verenigt. Wat de lokale politiek (nog?) niet lukt, regelen ondernemers kennelijk met meer gemak.
vrOuwen Wie een podium heeft in een glossy met de titel Vrouw & Altena ontkomt | V.L .N.R. ANgELA TimmERmANs, JAcqUELi NE NiEUWkOOp EN bAs VA N dER sTRAATEN.
niet aan een lofbazuin over ondernemende vrouwen. Voluit gemeend klinkt het: ‘Qua organiseren kunnen vrouwen heel punctueel werken. Dat zie ik op de schadeafdeling.
in september 2013. Met Angela op een
Als er één onderdeel strak geleid wordt... Dat
sleutelpositie achter de ontvangstbalie en
kunnen wij mannen niet. Wij zijn veel com-
Jacqueline, Bert en Theo op kantoor. ‘In
merciëler en denken in hoofdlijnen. Vrou-
Aalburg zitten de ondernemers. Hier ge-
wen letten meer op details.’
beurt het. Wij willen centraal en tussen de
Het is duidelijk. Dames zijn bij Van der
mensen zitten. Vanuit ons tweede bedrijf
Straaten duidelijke smaakmakers. ‘Een
Biesbosch Assuradeuren, een volmacht
vrouw over de vloer maakt het huis toch
kantoor, hebben wij tien volmachten van
anders.’
grote, gerenommeerde maatschappijen. Wij zijn dus een onafhankelijke tussenpersoon. Dat betekent kwaliteit én snelheid. Sluit hier maar een autoverzekering af en V R O U W & A LT EN A
15
‘wiJ staan achter de ondernemende vrouw’
sAMen Be Re IK Je MÉ É R... DAt I s H et G e D e e l D e I D e e A A n tAf el . D RIe V RouWe n . e É n BA n K . D R I e f u n C t I e s . Ve e l AMBIt Ie . e n Al s Het oV e R ‘ VR o u W e n A lt e n A ’ G A At, É É n W elluIDe n D e MIss Ie : ‘ on D e R n e M e n D e VR o u W e n I n D e ReGIo K A n s e n BIe D e n Hun tA l e n t e n e n M o G e l I J K H e D e n te ont W IK K e l e n .’ AAnGesCHoV e n ZIJn MAR I e - A n n e t o e n D e R s , D I R eC t e u R BeDRIJf s MAn AG e Me n t, Je A n ett e VA n W I J l e n , A DVI s e u R BeDRIJV e n e n Be Rn ADett e H u l sW I t, M A n AG e R Best u uR s ZAKe n . DRIe K RAC H t I G e VR o u W e n , M et sPRAnKel e n D e G e DACHt e n , n A M e n s R A B o BA n K A lt e n A . 16
V R O U W & A LT EN A
d
D
d
dO O R cO R spEk, fOTO fRANs JAN fORT UN AT i
D
de vrOuwen aan taFeL belichamen de bank
de eigen expertise.’ Bernadette bevestigt dat de
die zich van oudsher sterk verbonden voelt met
bank binnen Altena vrouwen wil verbinden door
zijn klanten en de maatschappij. Maar ook met
een stevig netwerk te bouwen dat support geeft
elkaar en met de toekomst. Die opvattingen vin-
en energie oplevert. ‘Wij willen lokaal betrok-
den hun oorsprong in het oeridee van Raiffeisen,
ken zijn, iets terugdoen voor het gebied. Dat kan
de grondlegger van (de) Rabobank: mensen hel-
financieel, via je netwerk of je aanwezigheid bij
pen om zichzelf te kunnen helpen. Eigentijdser
evenementen. Verder faciliteren wij door een
gezegd: samen bereik je meer dan alleen.
locatie beschikbaar te stellen of een workshop te
De drie ondernemende vrouwen van Rabobank Altena onderschrijven dat motto ook.
geven. Naast kennisoverdracht levert dat altijd inspiratie op.’
Het zijn meer dan alleen woorden op papier. Jeanette, Bernadette en Marie-Anne, samen goed
Marie-Anne meent zelfs dat de bank een voor-
voor 55 jaar bankervaring, werken zelf vanuit
trekkersrolrol heeft door vrouwen bewust te ma-
kernwaarden als verantwoordelijkheid, zelfstan-
ken dat zij talenten hebben en hen te stimuleren
digheid, transparantie, motiveren, inspireren,
daar het maximale eruit te halen. Overigens: dit
gunnen en vertrouwen. Het zijn bij de bank geen
is één van de redenen waarom de bank zijn naam
dode letters. Sterker nog, de coöperatieve gedach-
(in de vorm van een Award) heeft verbonden aan
te is het fundament waarop het financiële waren-
het initiatief van de Meest Ondernemende Vrouw
huis is gebouwd. Wie – intern én extern – zinvol
van Altena.
betrokken wil zijn, werkelijk iets wil betekenen
Jeanette vult aan: ‘Wij geloven daarin. Voor
voor een ander, heeft die grondslag van geloof-
ondernemende vrouwen, uiteindelijk voor alle
waardigheid nodig. Pas dan krijgt samenwerken
ondernemers, zijn wij sparringpartner. De bank
een inhoudsvolle betekenis.
heeft veel expertise in huis en kan dus ervaringen en ideeën aandragen. Dat wordt gewaar-
vOOrtrekkersrOL Marie-Anne haakt in: ‘Ik krijg altijd heel veel energie als je een ander kunt
deerd.’ Het is helder. Lokaal betrokken zijn, met ken-
helpen bij hun persoonlijke ontwikkeling. Dat
nis van zaken. Het maakt Rabobank Altena bij-
helpt je ook zelf vooruit. In de ondersteuning en
zonder. De ervaring wijst het uit. Samen bereik
advisering naar ondernemende vrouwen zetten
je méér dan alleen... Geen theorie, maar zinvolle
wij goede stappen. Ieder van ons doet dat vanuit
praktijk. V R O U W & A LT EN A
17
EenMETVrouw EEN HELM EN EEN GROOT HART D OOR PIET HARTMAN
ALMKERK – EEN CARPORT MET ZONNEPANELEN. IK WANDEL DE VOORJAARSBEURS ALTENA OP GOLFPARK ALMKREEK BINNEN. OP ZOEK NAAR MARIANNE KOORENGEVEL (51). VORIG JAAR VERKOZEN TOT DE TOPVROUW VAN ALTENA. EEN DIJK VAN EEN VROUW MOET HET ZIJN. IK HERINNER ME DAT ZE IN DUSSEN TER WERELD KWAM ALS MARIANNE TEULING. EN HAAR OPMERKELIJKE CARRIÈRESWITCH: VAN ZIEKENVERZORGSTER NAAR POLYESTERBABE. ZE KWAM SCHIEDAMMER RON KOORENGEVEL TEGEN BIJ DE SOOS. EEN VRUCHTBAAR HUWELIJK MET DE MAROPOL GROEP ALS RESULTAAT. WE STRIJKEN NEER OP HET TERRAS VAN HET GOLFPARK. DE NIEUWE
I
BEVLOGENHEID WEG MET HET CYNISME BEPLEIT DOOR DE FILOSOFE
I
JOKE HERMSEN, ZIT TEGENOVER ME.
IK WERKTE als ziekenverzorgster bij het Nieuwe
ter? Ze stond voor een keuze maar eigenlijk was
Gasthuis en Wijkestein. Ron begon liever voor
het geen keuze. ‘Ik groeide met het bedrijf mee.
zichzelf, aan het Dijkje te Rijswijk was dat, en
Laadde de vrachtwagens en volgde bijscholings-
nam ontslag bij Poly Products. Ik moest bedrij-
cursussen boekhouding en secretaresse. Kan me
ven bellen om opdrachten te krijgen. Nou, ik had
herinneren dat ik op de eerste factuur de BTW
er geen verstand van en was tamelijk onzeker.
vergat…
Maar ik moest wel! Mogen we slangen repareren?
18
We bestaan nu 24 jaar en hebben 25 man in
We kregen contact met offshorebedrijf Heerema.
dienst. Soms lopen er 40 in de fabriek. Ik ben
De slangen pasten niet in het kippenhok. Geld
heel trots op wat we hebben bereikt. Er zijn nog
bij de bank geleend en grond gekocht in Werken-
genoeg ideeën om te verzilveren! Maar na de
dam’, vertelt ze terwijl een aangenaam briesje de
ontdekking van borstkanker ben ik anders in
golfclinics beroert. De verpleging of het polyes-
het leven gaan staan. Wees gelukkig met wat je
V R O U W & A LT EN A
hebt. Gezondheid, gezin, werk. Het leven kan zo
het chemisch afval? Ik heb een brede kennis en
voorbij zijn.’
voel me niet onzeker meer maar als ik ergens met
Marianne Koorengevel hoeft niet meer om
een helm loop moet ik me wel bewijzen’, zegt ze
opdrachten te smeken. Maropol doet zaken
met een degelijke knipoog. Maar de ziekenver-
met Boskalis, Damen Shipyards en Van Oord.
zorgster is niet verloren gegaan. Spuwen in de
Het bedrijf maakt onder meer stalen stoppen
handen, liefde voor het vak en maatschappelijke
van zeven meter doorsnee voor windmolens
betrokkenheid. Ron en Marianne stonden mede
drijvend met een speciaal schuim. Dan kunnen
aan de basis van Team Almkerk ten bate van de
deze naar het werk op zee worden gesleept. De
Roparun. ‘Met elkaar iets doen voor het goede
duurzame keten van onze maakindustrie heeft
doel geeft zoveel energie.’
het hartstikke druk. ‘Ik moet van alles verstand hebben. Schuim voor windmolens. Waar laat ik V R O U W & A LT EN A
19
werkend aM - een super pO st er van new yO r k vu Lt d e d ir ec t iek aMer van Mr . sandr a paans . a a n d e a n der e k ant Hangt een tO ga. de paar se stOeLtjes zitt en pr iMa vO O r een pik ant gespr ek. ‘i k Ben drie k eer in new yO r k gew eest. dr uk , cHa Oti scH , Maar gO eie sFeer . en ja die tO ga, nOsta Lgi e’ , st eek t de aLgeMeen dir ec t eur van
s
d e werken daMse verwarMings industr ie en de werkend aMse verwarMings c entr aL e van waL .
d OOR p i E T hA RTm AN, fOTO mANO LA VAN LEEUW E, fOTO gRA fiEp LUs.N L
sandra paans (30) studeerde strafrecht aan de
baas vond het geen onlogische stap en dat was
Erasmus Universiteit. ‘Na het gymnasium was de
een zetje in de goede richting.’ Sandra Paans
stap naar de Erasmus Universiteit tamelijk lo-
nam na het overlijden van haar vader de leiding
gisch. Ik ben een echte boekenwurm. Ik kan uren
van het bedrijf op zich. De toga uit, het werkpak
in een dossier turen. Strafrecht is heel dynamisch,
aan, een andere wereld. ‘Een goeie move, maar ik
veel anders dan civielrecht. En dat gevecht in de
moet mijn eigen weg zien te vinden. De een zegt
rechtbank… Mijn vader zei op een gegeven mo-
dat ik wat meer in gesprek moet gaan. De ander
ment dat ik minder uit boeken moest halen en
vindt dat ik wat harder moet zijn’, zegt ze uit de
meer uit het leven.’ Ze ging werken bij een Rotter-
grond van haar hart.
dams advocatenkantoor. Een rustig Werkendams meisje tussen grote monden? ‘Ik sta liever niet op
Werkendamse door de crisis loodsen. ‘We mogen
de voorgrond, maar dat veranderde langzaam.
niet mopperen. De service-afdeling werd vorig
Het was een geweldige groep advocaten, niet
jaar flink uitgebreid. Het zwembad in Andel is
alleen qua vakgebied, maar ook intermenselijk.
voor ons een groot werk. Veel mensen willen
Open en recht voor zijn raap. Heb wel iets van die
duurzaam bouwen, maar daar hangt een prijs-
mentaliteit overgenomen’, vertelt ze met 80 werk-
kaartje aan, en dan haken ze af. Ze zien het nog
nemers op de achtergrond.
als een luxe artikel.’ Met de maatschappelijke be-
Het ruim 50-jarige familiebedrijf – in de
trokkenheid van Sandra Paans zit het wel goed.
volksmond de Werkendamse – draaide onder
Ze is bestuurslid bij haar favoriet Kozakken Boys,
leiding van haar markante vader Teus lekker,
voorzitter van de businessclub – een tikje gehad
totdat hij in het ziekenhuis moest worden opge-
door de crisis – en raadslid voor Lokaalbelang.
nomen. ‘We raakten in het ziekenhuis in ge-
‘Vader zat ook overal op en in. Ik ervaar het (nog)
sprek. Hij wilde graag dat ik bij hem in de zaak
niet als een negatieve belasting.’
kwam, wilde die keuze aan mij overlaten. Mijn
20
Sandra Paans zit aan het stuur en moet de
V R O U W & A LT EN A
S
Sandra paans dE gOEiE mOVE VAN
V R O U W & A LT EN A
21
g
de Boerin hEEfT TiJd VOOR EdUcATiE d OOR p i ET hARTmAN
genderen – De boerin van de toekomst doet
bedienen en in de stal kan kijken. Daar staan
aan educatie. Met dank aan de melkrobot. Laura
80 melkkoeien. Holstein-Friesians. Dat worden
Leijser (44) geeft me direct bij binnenkomst een
er 100. ‘Dan denken wij een goede boterham te
aangenaam lesje. De Melk-Drive & Excursieboer-
kunnen verdienen. We streven naar een gesloten
derij van Laura en Ron Leijser maakt iedereen
circuit. Er kan 2 miljoen liter in de mestkelder.
duidelijk waar de melk vandaan komt. De pens
Die rijden we uit over onze 41 hectare. Het land
van de koe kan wel 60 kg voer bevatten. Bij druk
bestaat deels uit weiland en akkerbouw. Het voer
op de uiers wandelt de koe naar de melkrobot. De
leveren we aan de koeien. Ze hebben een uitloop
onrendabele melkkoe moet naar het slachthuis.
naar buiten’, zegt ze en wijst naar de weilanden.
Daar wordt de gehele koe gerecycled. Het lekker-
Ik ruik het voorjaarsgras. Het wemelt van de
ste stukje vlees zit onder de rug: de ossenhaas.
streekproducten. Tot waar het oog reikt… Tot slot van het ochtendje educatie verbaas ik me bij
MaatscHappeLijk BetrOkken Laura Leijser
de melkrobots. Een wonder van techniek! Maar
heeft tijd genoeg om excursies te geven – 1500 be-
de koe kijkt nergens van op. Tijdens het melken
zoekers per jaar – en maatschappelijk betrokken
krijgt ze een beloning: voerbrokken. Daarna gaat
te zijn. Ze stond bij de gemeenteraadsverkiezin-
het poortje open. ‘Onze laatste innovatie is het
gen op nummer 4 van het CDA Aalburg. ‘Ik
Milk & Go-uitdrijfsysteem waardoor de koe snel-
ben ook bestuurslid van de Agrarisch Natuur
ler de robot verlaat. Zo is de volgende eerder aan
Vereniging Altena Biesbosch. We hebben met vier
de beurt. Ontwikkeld door Ron & Nico Dernison
Brabantse collectieven een samenwerkingsver-
en het wordt vermarkt in Europa.’
band gevormd. Nergens zijn zoveel werkgroepen actief als bij de ANV. Ik ben ambassadeur van het
windMOLen Laura Leijser geeft me een peper-
Biesboschstreeknetwerk. Een hele club, er wordt
muntje van melk. Gaat in potten naar overzee. Is
veel gepraat, maar er moet wat gaan gebeuren.
de boerderij van de toekomst behalve zelfvoor-
Europarlementariër Lambert van Nistelrooij is
zienend ook energieneutraal? Een aarzeling. ‘De
pas op bezoek geweest. Wil je geld uit Brussel
schuren zijn in 2001 gebouwd en staan niet zon-
dan moet je met brede initiatieven komen’, ver-
gericht. We hebben led-verlichting aangebracht.
telt ze en wappert met folders, platen en gedich-
De melkrobots vreten stroom. We overwegen een
ten.
windmolen, die je op het dak kunt plaatsen, aan te schaffen.’
rOBOt en sMartpHOne Ik zit tegenover een moderne boerin. Laura Leijser heeft een smartphone waarmee ze de twee melkrobots kan
22
V R O U W & A LT EN A
‘
Boerin
de staat haar mannetJe in altena
‘‘ v
van He t O nt staan van
BO er engeMeens cHappen in H e t L and van Heusden en aLten a naar de tO ekO Mst Me t dez eLF de
d OOR pAU L A J ORRi TsmA
geMeens cHappen annO 20 14.
fOTO ’ s f RA Ns JA N fORTU NATi
en w eLk e r O L speeLt de v rOuw in deze O nt w ik k eL ing?
van jagers naar BOeren De eerste bewo-
nomen door machines. Om machines aan
ners in onze streek waren vijfduizend jaar
te kunnen schaffen was samenwerking een
geleden te vinden rond Waardhuizen op
voorwaarde. Er waren niet veel boeren die
de rivierzandheuvels, de donken die boven
in hun eentje de middelen hadden om een
het moeras uitstaken. De bewoners leefden
machine te kopen. Er ontstaan agrarische
van de jacht (de mannen) en het verzame-
coöperaties. Boeren leren ’s winters in de
len (de vrouwen). In de zomer werd de donk
avonduren hoe je kunstmest moet gebruiken
bewoond, in het najaar trokken de jagers
en ziekten in gewassen kunt bestrijden. Er
naar hogere gedeelten van Nederland waar
komt een melkfabriek in Genderen en Nieu-
geen rivieren waren die overstroomden. Als
wendijk. De boerin had vooral werk binnens-
de herfststormen kwamen, veranderde het
huis met zorg voor huishouden en kinderen.
rivierwater in een kolkende massa. Heel veel
Toch was ze op de achtergrond vaak ook
land stond maandenlang onder water. Pas
‘meewerkend voorvrouw’ en hielp bij het
rond het jaar 600 kwam er meer permanente
hooien, melken, kaas maken etc. Daarnaast
bewoning. Mensen gingen op hoger gelegen
besliste de boerin wel degelijk mee over de
oeverwallen en stroomruggen langs de rivie-
bedrijfsvoering, alhoewel dit niet vaak open-
ren wonen. De bewoners legden akkers aan,
lijk werd benoemd.
teelden haver, gerst en bonen. Een groepje huisjes werd na een poosje een dorp.
Een ander markant punt van verandering voor de boerengemeenschappen in onze
cOÖperaties Aan het begin van de twintig-
streek was de ruilverkaveling, gestart in 1959.
ste eeuw veranderde er veel voor de boeren.
Ons gebied was onderverdeeld in veel kleine
Werk wat eeuwenlang met de hand en met
stukjes land. Dat kwam doordat de boeren
paardenkracht gedaan was, werd overge-
eeuwenlang het land verdeelden onder hun V R O U W & A LT EN A
23
kinderen en dat zo eerlijk mogelijk probeerden
neveld-Hoogendoorn komt uit een schippers-
te doen. Elk kind kreeg evenveel, niet alleen in
geslacht. Dat schippers en boeren best samen-
oppervlakte, maar ook evenveel vruchtbaar en
gaan blijkt wel uit het feit dat vader en moeder
minder vruchtbaar land. Al die kleine stukjes
Groeneveld volgend jaar 60 jaar getrouwd zijn.
land waren tijdrovend om te bewerken, zeker
‘Toch viel het niet altijd mee voor mijn moeder.
met de komst van (grote) landbouwmachines.
Ze was angstig voor dieren. Ze hield zich vooral
Bovendien was er na de Tweede Wereldoorlog
met het huishouden bezig.’ Veel tijd voor andere
behoefte aan veel en goedkoop voedsel. De ruil-
dingen was er ook niet. Met een groot gezin en
verkaveling in het Land van Heusden en Altena
een schoonvader is er altijd wel iets te doen. Riet:
was de grootste van Europa en werd begin jaren
‘Het huishouden was niet aan mij besteed. Liever
zeventig afgerond.
werkte ik mee met mijn vader Hugo. Ik voelde me gewaardeerd en deed het werk altijd met lief-
riet de graaF Hoe blijf je boeren in Altena?
de en plezier.’ Na de Mavo zat verder leren er niet
Door in te spelen op verandering, samen te wer-
in; landbouwonderwijs voor meisjes was toen
ken en kennis te delen zo leert het verhaal van
niet gebruikelijk en er was thuis hulp nodig.
familie De Graaf wonend aan Rijksweg 1 in Nieuwendijk. Aan tafel met Riet de Graaf-Groeneveld
MeeBewegen Op haar 19e trouwde ze met Dirk.
(1957), een telg uit een boerengeslacht, haar doch-
Een boerenzoon met een gemengd boerenbedrijf,
ter Ilse (1981) en zoon Toon (2012). Riet groeide op
net als haar vader. In 1980 verdween het melkvee.
in een boerderij aan de Werkensedijk in Werken-
Het werd een akkerbouwbedrijf met vleesvee en
dam, waar nu Leevboerderij het Erfdeel te vinden
schapen. Riet hielp op de boerderij, zoals ze dat
is. Een gezin van negen kinderen, vijf meisjes en
vroeger gewend was. In 1979 werd ze moeder van
vier jongens en een inwonende opa. Riet: ‘Ik was
Arjan en twee jaar later van Ilse. Het was hard en
het liefst buiten. Het boerenleven heeft me altijd
veel werken en weinig verdienen. In 1996 beslo-
getrokken. Ik denk dat het ook te maken heeft
ten Riet en Dirk dat het tijd was om de bakens te
met een gevoel van vrijheid.’
verzetten en een professionele pensionstal voor
Wat dat betreft had het schippersleven ook wel iets voor haar geweest. Riet’s moeder Bep Groe-
paarden te bouwen. Ilse: ‘Ik was 15, hoorde de plannen aan, maar kon het niet geloven.’ Een ander leven brak aan, met veel mensen over de vloer. ‘Het was een goede beslissing. Om te overleven als boer moet je meebewegen met wat de vraag is. Vasthouden aan het oude helpt je daarbij niet.’ In 2002 werd ze bestuurslid en na de fusie voorzitter van ZLTO Altena-Biesbosch. De Zuidelijke Land-en tuinbouworganisatie bood Riet de kans om haar leergierigheid de vrije loop te laten. Wat vroeger niet kon, was nu wel mogelijk. Riet volgde vele (bestuurders)cursussen en is sinds 2011 voorzitter van de landelijke vakgroep LTO Paardenhouderij.
24
V R O U W & A LT EN A
naar De Schans verhuisd naar het huis wat bij het bedrijf hoorde. Sommige mensen verklaarden me voor gek, maar ik dacht: ik ga het gewoon proberen; ik ben het aan Engel verplicht.’ Het was een taaie tijd. Je man verliezen en dan een bedrijf overnemen in een tijd waarin de economische crisis uitbreekt. Ilse: ‘Zonder familie, vrienden en medewerkers had ik het niet rond gekregen.’ Broer Arjan was de redder in nood. ‘Vaktechnisch wist Arjan van alles. Ik had daar echt geen kaas van gegeten.’ Stug hield ze vol ook al klonk om haar heen ‘wat moet dat vrouwke alleen met zo’n bedrijf.’ Maar ze stond er niet alleen voor. Daarover zijn Ilse en Riet het stellig eens: ‘Het boerenbestaan is een manier van leven, niet alleen van je brood verdienen. Samenwerken zit in ons bloed en is ook broodnodig.’ In 2012 besluit Ilse te stoppen. ‘Ik heb het naar eer en geweten geprobeerd.’ Inmiddels is ze samen met haar huidige man Jeroen Boots verhuisd naar Babylonienbroek. ‘We zitten er op onze plek. Er heerst een | RiET dE gRAAf-gROENEVELd (R ) mET dOchTER iLsE.
boerenmentaliteit, daar voel ik me bij thuis. En Toon ook. Hij is gefascineerd door alle trekkers die door het dorp rijden.’
saMenwerken Dochter Ilse kon na de Mavo wel verder leren. Nieuwe tijden, met ook voor vrou-
Meer weten over de geschiedenis van boeren tussen
wen meer mogelijkheden. Lesgeven bleek het
Maas en Merwede? Lees Deel 15 – (2006) – Boeren tussen
beste bij Ilse te passen. Ze volgde de opleiding tot
Maas en Merwede; een agrarische geschiedenis.
leraar in het agrarisch onderwijs in Den Bosch.
Historische Reeks Land van Heusden en Altena www.
Ilse: ‘Er komt een moment dat je er achter komt
historischereeks.nl. Of deel 21 – (2012) – Geschiedenis
dat er meer is dan als een cowboy op je paard
van het Land van Heusden en Altena geschreven en
rijden en ga je op zoek naar een beroep dat wat
getekend voor kinderen www.verhalenvanaltena.nl
langer vol te houden is en te combineren met het moederschap. Ilse trouwde in juni 2006 met Engel Kramer en ging in Werkendam wonen. Engel werkte voor een loonbedrijf met de bedoeling dit over te nemen. In september 2007 werd hij ernstig ziek. In januari 2008 overlijdt hij veel te jong op 37-jarige leeftijd. ‘Het bedrijf heb ik volgens afspraak en in de geest van wat Engel wilde overgenomen’, vertelt Ilse. ‘In juni ben ik V R O U W & A LT EN A
25
| d e s i r é e Lei jd ens va n ta st e a nd MOre.
eten is
Beleving dusse n – BeL evi ng! een verrassend en innOvat ieF
B e dr i j F i n d u ssen: TasT e a nd mo r e! ik zit Me t des ir ée L e i j d e n s in een keL d er Me t B ar van k ast eeL d ussen. ta st e a n d M Ore Hu u rt d e vL eugeL s inds 2013 van H e t M O n uM e n tenFO nd s Bra Ba nt. Burger zaaL , trO uw zaaL , k e Lde r . vOOr Bru i LOF ten en part ijen, c uL inair e event s O M i n st i jL te BLi jven. HO e de w er k endaMse des ir ée L e i j de n s (2 8 ) en kOk rOB va n den Br O ek ( 34) eLk aar vO n de n , is een Bi jzO nd er ver HaaL . in één van de H aLLen va n d e vOOrMaL i ge MacHi neFaBr iek van andeL w er k en ze a a n Hun and ere drOOM: d e ee t B eL eving.
26
V R O U W & A LT EN A
taste&more d OO r pie t HartMan, FOtO des ir ée Fr ans jan FOrt un at i FOtO k ast eeL dussen Fran s jan sen
een boodschap sturen. Ze had een bijbaantje bij diverse regio-restaurants en wist genoeg. Van een goede gastvrouw wordt iedereen blij... ‘Ik heb de hogere hotelschool gevolgd. We woonden in Breda, daarna tijdelijk in de Kurenpolder, en we raakten verliefd op een huisje aan de Baan. We groeiden uit ons jasje in Zevenbergen en liepen tegen een lege fabriekshal in Dussen aan. Daar zijn we met z’n zessen begonnen. Intussen werken er 21 betrokken mensen onder wie negen koks. Taste and more (catering and events). We zijn de vaste cateraar voor onder meer het Chassé Theater en de Grote Kerk in Breda. Voor Wylax Woudrichem maken we sauzen. Het Amphia Ziekenhuis bestelt elke dag lunches en buffetjes. Dat geeft vastigheid.’
‘rOB dOet een Beetje denken aan Jamie
Spelen de voedselfraude en de gezond-
Oliver. Een jonge chef met passie. Als Rob
heidsrage Taste and more in de kaart? Het is
vertelt krijgt iedereen honger! Hij richtte in
blijkbaar de hoogste tijd voor nieuwe wegen.
Zevenbergen Taste op. RTL was voor Live &
‘We werken met streekproducten, dichtbij
Cooking op zoek naar een flitsende kok. Rob
en duurzaam. En we voegen beleving toe aan
kwam niet door de screentest, maar wel in
catering. Een vraag van een klant wordt heel
de culinaire redactie. We mochten voor
flexibel bekeken. Een jong interactief team
Unilever een presentatie houden op beurzen.
verzorgt presentaties voor grote merken als
En zo ging het balletje rollen’, vertelt Desirée
Unilever (Knorr, Bertolli, Conimex) en Fries-
en dat smaakt naar meer. “Wees realistisch,
land Campina. Op beurzen zien we trends
denk het onmogelijke”, schreef de Duitse
en vertalen die in onze catering.’ Niets wijst,
filosoof Ernst Bloch en dat voel ik in deze
behalve de bar, op een kasteelkelderproeve-
kelder. De mens als initiatiefnemer, niet
rij, maar dat kan dankzij Taste and more in
als cynicus. Desirée Leijdens – zwart haar,
een handomdraai veranderen. Rob legt de lat
inspirerend hoofd, zwarte jurk – kun je om
hoog en Desirée wil beleving. V R O U W & A LT EN A
27
‘streeKproducten’ van haK
leKKer hollands
‘LEVEN UiT AfhANkELiJkhEid’
hET pRiNcipE VAN WEdERkERighEid
EN REspEcT VOOR mENs EN NATUUR
biJ ALLEs WAAR hAk VOOR sTAAT.
28
V R O U W & A LT EN A
nicole Freid Directeur Marketing & Innovatie bij HAk. zij vertelt met enthousiasme over de nieuwe strategie bij Hak. Samen met de nieuwe Hak-kok Steef Cuijpers het bord inspireren,
dit is de uitdaging waar Nicole voor gaat. Net zoals Ilse de Lange, puur en Hollands, maar toch steeds weer een beetje anders.
| H a r uM e a prO vOLesci e n dus , t ec teM vOLu pta si M i , s i t e n t vO LOreHent OFF i c ti
M
Dames
met Focus voor Kwaliteit
30
V R O U W & A LT EN A
dO O R sJUUL VAN dER p OL, fOTO ’ s : fRANs JA N fORT UN AT i staan. Aan het geluid van de sorteermachine hoort ze of de productie van die dag op tijd naar alle uithoeken van het land en daarbuiten kan
M
worden getransporteerd. Ook de programmatuur van de machines heeft weinig geheimen voor haar. Kleine problemen lost ze zelf in nauw overleg met de technische dienst op. ARINA DE WAAL vergelijkt haar job als operator bij Kwetters Eieren in Veen met die van wielrenster en streekgenoot Marianne Vos:
saMenwerken Marina hecht veel waarde aan samenwerken. ‘Je krijgt alleen een team door goed samen te werken’, zegt ze gedecideerd. ‘Daarnaast is een prettige onderlinge sfeer van
hard werken, slim ‘koersen’ en op het juiste mo-
belang.’ Marina geniet ervan om competitief met
ment pieken voor een optimale prestatie en dito
elkaar als team bezig te zijn. Om langzaam de
rendement.
snelheid van de machines op te voeren, ‘zodat
Ga er maar aan staan om wekelijks de verant-
alle medewerkers in de juiste flow komen voor
woording te dragen voor het verpakken van 3 tot
het leveren van een optimale prestatie.’ Om daar
4 miljoen eieren. Dat zijn er op jaarbasis tussen
lachend aan toe te voegen: ‘Het moet natuurlijk
de honderdvijftig en tweehonderd miljoen...
allemaal wel werkbaar blijven: je hebt er ook niks aan als iedereen rond de middag al op z’n laatste
Leiding geven Marina (30) behaalde na haar
benen loopt.’
vmbo diploma het diploma beveiliger bij IPD Security in Utrecht. Door haar Veense roots
zeLFverzekerd Bij Kwetters Eieren zijn ze dik
kwam ze bij de plaatselijke groothandel in eieren
tevreden over Marina. Bedrijfsleider Aad Vos
terecht. Bij Kwetters hadden ze al snel in de smie-
roemt haar rustige zelfverzekerde manier van
zen dat Marina zich de eieren niet van het brood
leidinggeven.
liet eten en ook nog leidinggevende capaciteiten had. Ze doorliep het hele productieproces om
Gelukkig is er op de werkvloer ook nog tijd
na een interne opleiding van één jaar te worden
voor romantiek. Marina leerde haar vriend en
aangesteld als één van de 5 vrouwelijke operators
aanstaande man Koos Gevers, ook operator bij
bij het bedrijf.
Kwetters, op de werkvloer kennen. Ze gaan na hun bruiloft in Veen wonen.
Marina geeft nu dagelijks leiding aan 11 medewerkers: 1 opzetter, 2 inzetters, 5 inpakkers, 2 aan de band en 1 assistent operator. Woorden als focus, concentratie, motivatie, flexibiliteit vanwege spoed orders zijn het team niet vreemd. Marina blijkt ook technisch haar mannetje te V R O U W & A LT EN A
31
INNOVEER ENnaar KIJKmeer
DO O R JO LANDA B ERGHO EF FOTO FRANS JAN FO RTUNAT I
D
D E WOU D RI CHE MS E PETRA
BU I J S I S I NNOVATI E REGIS S EUR.
ZI J A DVI SE E RT E N BEGELEIDT O RGA NI SATI E S E N BE D RIJVEN B IJ H E T SU CCE SVOL NA A R DE MARKT BRE NGE N VA N I NN O VATIES.
DE CARRIÈRE van Petra, startte bij Nutricia. Petra: ‘Via sales, marketing en productontwikkeling kwam de focus vanzelfsprekend op innovatie. Een MBA opleiding in innovatie & business creatie versterkte dat.’ Petra heeft ruime ervaring met het leiden van projecten gericht op innova-
VA N STRATE GI E NAAR IDEE
tie, onder meer bij netwerkorganisatie Anton
NA A R REALISATIE.
Jurgens Institute en als innovatiedirecteur bij WeLL Design. Daarnaast coacht ze bedrijven en professionals met een innovatievraagstuk. Van
32
V R OU W & A LT EN A
starters tot en met grote internationaal opererende bedrijven. ‘Ik zie in de praktijk dat bedrijven het innovatieproces vaak lastig vinden.’
Betekenis ‘Ik ben mijn bedrijf New Meanings gestart om juist die organisaties en bedrijven te begeleiden’, vertelt Petra. ‘Innovatie begint met een andere kijk naar de wereld om je heen. Het gaat erom kansen te benutten en ideeën tot realisatie te brengen. Aan dat idee moet een goed fundament ten grondslag liggen. Er moet dus in de praktijk worden getoetst of de onderliggende aannames kloppen. Liefst zo snel mogelijk: op 20% van het proces ligt vaak al 80% van de kosten vast. Is het idee werkelijk een oplossing voor een probleem? Sluit de oplossing aan bij de dieperliggende behoefte, is deze opschaalbaar en is het achterliggende verdienmodel goed? Ik begeleid bedrijven met een doordacht stappenplan op een
streekprOducten Het Biesbosch streeknet-
pragmatische wijze door dit proces.’
werk deed recent een beroep op Petra. ‘Samen
Petra benadrukt: ‘Innovatie vraagt om denken
met Optifield hebben we gekeken wat stakehol-
vanuit verschillende invalshoeken zoals marke-
ders rondom streekproducten nodig hebben om
ting, sales, design en techniek. Het zoeken van
succesvol te zijn. Wat zijn de wensen en rand-
verbinding en samenwerking met andere bedrij-
voorwaarden van de producenten en de afnemers
ven, kennis en netwerken óók buiten je eigen
zoals supermarkten, restauranthouders, scholen,
sector is belangrijk. Dat doorbreekt vaste denk-
zorginstellingen en particulieren? Waar staat
patronen. Bovendien krijg je door deze aanpak
deze streek voor? Wanneer is een product een
een bredere kijk en meer inzicht op de zaak. Dat
streekproduct, voldoet het assortiment? Mogen
gaat verder dan het product alleen. Mijn motto
streekproducten duurder zijn en hoeveel dan?
is dan ook “innoveer en kijk naar meer”. Dat is
Het onderzoek leidde tot concrete, praktische
nodig want de wereld verandert continu en dat
aanbevelingen per stakeholdergroep.
vraagt om andere, soms nieuwe, business model-
Daarnaast is een van de belangrijkste con-
len. Zo is bezit voor jongeren niet altijd een issue.
clusies: de distributie vormt een bottleneck. De
Zij leasen net zo makkelijk een jeans als anderen
oplossing vraagt om ondernemerschap en con-
een auto. Daarnaast moet innovatie ook beteke-
sistentie in marketing en communicatie: denk
nis hebben voor de stakeholders. Betrokkenen
bijvoorbeeld aan distributie en beleving via een
moeten de toegevoegde waarde van veranderin-
centraal punt, bijvoorbeeld een zogenoemde
gen ervaren. Als je ertoe doet, word je relevant en
food market.
minder snel inwisselbaar.’ V R O U W & A LT EN A
33
van loevestein naar
34
V R O U W & A LT EN A
TIP Logeren op Loevestein, met de watertaxi naar Woudrichem, lunchen bij baldadig, slenteren door historisch Woudrichem, borrelen op het bordes van ’t Oude Raedthuys en dineren bij de kok van de koning.
Woudrichem BiogehaKtBallen,
lamsKoteletJes en oosterscheldeKreeFt WOUdRichEm - dE cULiNAiRE hOOfdsTAd sTAAT bOL VAN dE REsTAURANTs. hET mENU VARiEERT VAN gEhAkTbAL-
LEN TOT OOsTERschELdEkREEfT. EEN pROmiNENTE ROL iN
dO O r pi e t Ha rtMa n
hET OpgEpimpTE VEsTiNgsTAdJE spEELT hET TRiO pATRick
FOtO ’ s H a ns eLBers,
dE RAdE (kRUidEN & JAsmiJN), WiLLEkE VAN WiJk (’T OUdE
Fr a n s j an FOrtu nati
RAEdThUYs) EN mARiEkE mEULmAN (bAL-dAdig). EEN ONTdEkkiNgsREis!
BaL-dadig Ik strijk eerst neer bij restaurant
ballentent op muziekfestivals gaan staan.’ Een
Bal-dadig. Een strak wit pand. Een ruim terras.
Bal-dadige klassieker (grootmoeders ballen) kost
Speels interieur. Het concept werd bedacht door
6,50 euro plus frietjes, salade, pasta, rijst of saus.
het supertrio. Innovator Petra Buijs deed ook
Een lekkere prijs voor ongedwongen tafelen.
mee. Sybille van Gammeren bedacht de naam.
Zelf ballen draaien op je vrijgezellenfeest of een
Een sterke vrouw, wie zal haar vinden? Haar waarde
workshop, er is van alles te beleven bij Bal-dadig.
gaat koralen ver te boven – Spreuken 31. Hier kun je biogehaktballen uit de omgeving eten. Team
’t Oude raedtHuys (1593) is de Baas in de
Marieke Meulman (Brakel) doet het goed.
HOOgstraat. Een officiële trouwlocatie, waar je
‘Veronica Magazine zette ons op 2 van de ballen-
na het trouwen de taart aansnijdt, swingt tijdens
verkiezing. Achter sterrenrestaurant De Librije.
het walking diner en later op de avond in de kel-
Ik ben bezig aan een kookboek over gehaktbal-
der verdwijnt.
len. Plannen? De kans bestaat dat we met de
Op het verheven terras een driegangenmenu V R O U W & A LT EN A
35
| V.L .N.R. MARIEKE MEULMAN VAN BAL-DADIG, WILLEKE VAN WIJK VAN ’T OUDE RAEDTHUYS EN PATRICK DE RADE VAN KRUIDEN EN JASMIJN.
voor € 24,50 kan gebruiken. Prijs-kwaliteit pri-
Patron Patrick leerde thuis, in Nieuwendijk,
ma ondervond ik zelf. Willeke van Wijk (Brakel)
kokkerellen. ‘Als een vriendenclubje op bezoek
is sinds 2010 gastvrouw. ‘Vorig jaar hebben we
kwam stond ik te koken. Al doende bleek koken
het interieur veranderd en zijn omgeschakeld
mijn passie. Ik heb bij De Fuik in Aalst gewerkt.
naar een gemoedelijke kaart. De drempel moest
Het is een goeie stap geweest. Je moet ook de juis-
omlaag. Zelf bedacht, besproken met Patrick de
te mensen tegenkomen.
Rade en het personeel. Absoluut een succes! We bereiden herkenbare gerechten als varkenshaas,
BUITENGEWOON Buiten in de sfeervolle beel-
lamskoteletjes en zeetong met een eigen inbreng.
dentuin is het genieten, gasten voelen zich direct
Feesten en het hele pand afhuren. Of in de kelder
thuis. Dé plek voor heerlijke zomeravonden die
ongedwongen intiem, op de begane grond met in
je een onvergetelijk vakantiegevoel bezorgen.
het verlengde het terras of onzichtbaar voor een
Voor private diners, het vieren van een jubileum,
besloten diner op zolder, het Raedhuysteam staat
zelfs directie teams komen koken voor hun me-
is er klaar voor.
dewerkers, om hun eigen teamgevoel te vergroten. Dit zijn enkele van de vele mogelijkheden
DE KOK VAN DE KONING Ik wandel naar de her-
om samen met de kok van de koning te organise-
vormde kerk. Daar staat restaurant Kruiden en
ren.
Jasmijn. Horeca innovator Arjan van Dijk woonde er. Hij bedacht samen met chef-kok Patrick de
BEKIJK. RUIK. PROEF. Een paar dagen geleden
Rade in 2003 het concept van restaurant-galerie.
kwam er een Michelin-inspecteur op bezoek. Patrick had het in de gaten. ‘Of ik nu voor een gast kook of voor een Michelin-man… Lekker koken met seizoenproducten. Asperges, doreetjes, Oosterscheldekreeft. Ik hoef geen ster, maar een vermelding in de Michelingids, voor een goede prijs-kwaliteit zou prachtig zijn.’ Een driegangenmenu kost 35 euro. Een bak met seafood komt binnen. Oosterscheldekreeft! Wat een beesten! Kreeft op een bedje van zeewier. Is zeewier de toekomst?
36
V R OU W & A LT EN A
lunchroom Nienke de Groot (32) uit Sleeuwijk
ANdERs dAN ANdERs
d OOr Hannie visser -k ieBO O M
’n tikkie anders is de naam voor de lunchroom die binnenkort opent in de Nieuwe Es, het prachtige, nieuwe winkelcentrum in sleeuwijk. het personeel in de bediening en in de keuken heeft een lichte beperking. Een hele onderneming, terwijl Nienke de groot (32) zichzelf absoluut niet ziet als een ondernemende vrouw. ‘daarbij denk ik toch vooral aan een carrièrevrouw in mantelpak en op naaldhakken, die niets liever wil dan hogerop komen. het gaat mij puur om de mensen, die ik tot hun recht wil laten komen’. haar betrokkenheid bij de groep mindervaliden begon in haar jeugd met een broer die meervoudig gehandicapt was. ‘ik trok veel met hem op, hij paste echt helemaal in ons gezin net als mijn andere broer en zus. Toen ik negen jaar was, overleed hij onverwacht aan een toeval, hij was toen dertien jaar’. Nienke rolde vanzelf in de gehandicaptenzorg en werkte jarenlang bij sovak in sleeuwijk. Eerst op een woning en later in het
activiteitencentrum en bij de kantine/keukengroep. Nadat plannen om de boerderij van haar schoonouders om te bouwen tot zorgboerderij spaak liepen, bleef het toch knagen. ‘de groep mensen met een hoger niveau wordt steeds groter en in de bestaande activiteitencentra in de gehandicaptenzorg is voor hen te weinig passende dagbesteding. zij willen eigenlijk het liefst een gewone baan. zo ontstond het idee voor de lunchroom. Toen ik hoorde over de plannen van de Nieuwe Es, rook ik mijn kans en informeerde bij de projectleider. Aanvankelijk zou een andere lunchroom daar openen, maar die haakte in november af. Vervolgens heb ik zelf besloten iets op te zetten en heb een stichting opgericht: stichting ’n Tikkie Anders. geld lenen bij de bank lukte niet, maar met sponsoring, enthousiaste bestuursleden van de stichting en hulp van familie is het toch voor elkaar gekomen. iedereen was direct zo enthousiast, enkelen vonden me naïef.
maar ik weet zeker dat het gaat lukken, ik heb vertrouwen in het plan. het contract is getekend en we werken nu aan de inrichting. mijn man heeft de naam ’n Tikkie Anders verzonnen. Even twijfelde ik nog, je benadrukt op die manier het “anders zijn”, maar we willen ook echt iets anders met onze lunchroom’. ’n Tikkie Anders opent recht tegenover de supermarkt, zodat Nienke zich over de toeloop geen zorgen maakt. de combinatie van werk en haar opgroeiende jongens van 12, 8 en 5 jaar ziet ze met vertrouwen tegemoet. ‘zij kunnen straks hier komen lunchen en we sluiten om half vijf, zodat ik gewoon thuis kan koken. We maken een eenvoudige kaart, zodat de mensen geen moeilijke gerechten hoeven te bereiden in de keuken’. in totaal werken straks vier tot vijf mensen in de keuken en bediening. Eenmaal aan de slag zal ze nog vaak aan haar broer denken”. ’n Tikkie Anders maakt deel uit van het zorgcollectief Altena. V R O U W & A LT EN A
37
Het GeluK VAn Wonen AAn Het WAteR WAnDelen oVeR uIteRWAARDen
waterFront
38
de veene V R O U W & A LT EN A
De RIVIeR VeRKennen Met De Boot V R O U W & A LT EN A
39
Pionier
len
L en Bru i ni ng u i t d u ssen is aL
Len zOekt steeds naar nieuwe uitdagin-
j a ren ac ti eF a Ls vri jwiLL iger .
gen. Len: ‘Ik ben in alles wat ik heb onderno-
eén va n d e prOjec ten waar
men altijd al een pionier geweest. Dat was al zo
ze M e t Li eF d e en pL ezier
toen ik als 22-jarige verpleegkundige in mijn
Ha a r ti jd a a n spendeert,
eentje de EHBO-afdeling in een nieuwbouw-
i s d e vOgeLwerkg r O ep van a Ltenat uur .
ziekenhuis mocht inrichten. Ik zoek altijd naar mogelijkheden, ook in de periode dat ik mij inzette voor het vluchtelingenwerk. Trots was ik destijds op het project ‘Vluchtelingen in de zorg’. Als projectleider begeleidde ik vluchtelingen met een status én een afgeronde opleiding in het land
| LEN sAmEN mET TRUdiE NATEROp.
40
V R O U W & A LT EN A
Bruining d OOR J OL A NdA bE RghOE f, fOTO hANNEkE VAN dER sTELT van herkomst naar een baan in de gezondheids-
alweer jaren coördinator is van de weidevogel-
zorg.’ Len peinst: ‘Intensief maar heel mooi en
bescherming van Altenatuur. In het broed-
dankbaar werk.’
seizoen is zij zo’n 24 uur per week actief. Len: ‘Wij beschermen de nesten van weidevogels zoals
vOgeLs Naast liefde voor de mens heeft Len lief-
de grutto. Als je een eerste nestje vindt, ben je
de voor de natuur. Len: ‘De natuur is fantastisch.
meteen verkocht. Het horen piepen van het jong
In de jaren ’90 ben ik lid geworden van de vo-
in het ei is zo prachtig. Gelukkig zijn er steeds
gelwerkgroep van Altenatuur. Het opende mijn
meer vrijwilligers én boeren die de weidevogels
ogen; ik zag overal nieuwe mooie dingen. Ik was
een warm hart toedragen.
gewoon op vakantie in mijn eigen streek!’ Die nieuwe liefde leidde er toe dat Len ondertussen
Experimenteren, innoveren en samenwerken ‘Zo eenvoudig als het klinkt,’ lacht Len, ‘is het beslist niet. Van de grutto’s, ook wel de koning van de weidevogels genoemd, broedt 80% in Nederland. Om die populatie in stand te houden, krijgen boeren subsidie uit Europa. Als vrijwilligers zijn wij verantwoordelijk voor het beschermen van de nesten. Hiervoor maken wij afspraken met boeren en beheerders van het landschap. Boeren die hieraan meewerken, en dat zijn er steeds meer, krijgen vervolgens een vergoeding. Je krijgt dit alleen voor elkaar als je samenwerkt.’ De ontwikkelingen staan niet stil. Len: ‘Ook dit is pionieren; wij expirimenteren met GPSapparatuur om de vindplaats van nesten vast te leggen. Zo kunnen boeren met een GPS-systeem op hun trekker in de toekomst op een eenvoudige manier nesten ontwijken. Dat werkt een stuk makkelijker dan met markeringsstokken.’
zingen Len is ook voorzitter van het Dussense dameskoor ‘Uit Volle Borsten’. ‘Dat is minstens zo intensief,’ lacht Len. ‘Wij zijn een vrolijk koor dat vooral smartlappen zingt. Daarmee treden wij in het hele land op.’
V R O U W & A LT EN A
41
ZelFstandig ondernemend ZiJn BeteKent talenten delen RUim dERTig JAAR O NdERNEmER, mAAT s ch Ap pELiJk bETRO kkEN, pO LiTiEk gEËNgAg EER d. VAN TO p TOT TEEN ALLERhARTELiJksT. h ET VERbEELdEN VAN idEEËN EN hET VAsT LEg g EN VAN dE cO NTEXT VO RmT EEN b ELANg R iJk dEEL VAN hAAR dAgELiJks WERk . (REis )iN dRUkkEN , iN LANds c hAp EN sTEdELiJk gEbiEd, ziJN EEN b RO N VAN iNspiRATiE. LANds c hApsARch iT Ec T LO Es LiJmbAc h. WiE kENT hAAR NiET ? EEN pERs O O NLiJkhEid mET W iE JE NiET p R AAT, mAAR AANgENAAm VAN gEdAc hTEN Wis s ELT. gRAAg cO NVERs EERT z iJ O VER hAAR V is iE Op z ELfsTANdig O NdERNEmEN: ‘ dO O R ELkAARs TALENTEN TE gEbRUikEN, kUN JE mE ER dOEN .’
42
V R O U W & A LT EN A
ll
ll
d OOR cOR spEk, fOTO LO Es LiJmbAc h: fRANs JAN fO RT UN AT i
LOes geeft haar achternaam aan een klein, maar
ook Loes. ‘Er zijn in deze regio ontzettend veel
pittig bureau waar landschapsarchitecten en
vrouwen actief binnen de patiëntenzorg, onder-
dito ontwerpers in een onafhankelijk samenwer-
wijs, kerken en verenigingen. Zij hebben oog
kingsverband vorm geven aan de openbare ruim-
voor de noden die er zijn en doen ongelofelijk
te. Landelijk en stedelijk. Inspiratie wordt stee-
goed werk. Laat dat gezegd zijn.’
vast gevonden in ‘de ziel’ van de stek. Iedere plek is uniek. Geschiedenis en ruimtelijke kenmerken
Zij meent echter dat regiovrouwen dat ‘goede
bepalen het ontwerp daarvan. Alles gestoeld op
werk’ bewuster in netwerkverband zouden moe-
de vraag: wat wil de opdrachtgever? ‘Onze ont-
ten doen. Dat verdeelt niet alleen de lasten, maar
werpen hebben daardoor een sterke basis en een
creëert ook een palet aan kansen. Het helpt je
plaatsgebonden identiteit.’
verder. ‘Door van elkaars talenten gebruik te ma-
In het krachten bundelen en kennis delen
ken, kun je meer doen. Samen kunnen vrouwen
blijkt de Aalburgse landschapsarchitect haar tijd
veel bereiken. Door te netwerken breiden kennis,
vooruit. Waar samenwerken, sterk ingegeven
kunde en contacten zich als een olievlek uit.’
door een terugtredende markt, de trend wordt,
Echt lastig is dat netwerken niet, legt de im-
bewijst het netwerkmodel zich binnen de bu-
mer gedreven Aalburgse uit. ‘Het is geweldig om
relen van Lijmbach al vele jaren. ‘Dat was toen
de passie die je voor iets hebt met elkaar te kun-
een bewuste keuze. Wij hebben een prachtig vak
nen delen. Vrouwen spelen elkaar wat makkelij-
waar je optimaal mee bezig wil zijn. Wij zagen
ker dingen toe zonder daar direct iets voor terug
kansen in het samen aanpakken van projecten.
te willen hebben. Het gaat niet om scoren, maar
Ieder vanuit het eigen specialisme. De kracht zit
heeft meer met gunnen te maken.’
in de sterke onderlinge samenwerking en be-
Samengevat: ‘Zoek elkaars talenten!’ Wie dus
trokkenheid.’ Analist Loes vult het team aan als
het predicaat (meer) ‘zelfstandig ondernemende
ontwerper, bestuurder en bruggenbouwer.
vrouw’ ambieert, kent vanaf nu de receptuur...
zeLFstandig OnderneMend Wie van etiketten plakken houdt: Loes Lijmbach is een zelfstandig ondernemende vrouw. En die zijn er in de regio niet zo veel. Of ze zijn minder zichtbaar. (‘Vrouwen zijn wat terughoudender.’) Die groep mag dus best eens wat meer in de schijnwerpers, vindt V R O U W & A LT EN A
43
sie dO O R piET hA RTmAN
| b iJsc iJ sc hR ifT As s E qU is iL i U s. m E N E m E iUNT.
44
V R O U W & A LT EN A
S
RADEN
Speciaal voor u gemaakt
VAN FIGUURZAGEN TOT GOUDSMID SLEEUWIJK - ’t Oude Schooltje. Een markant gebouw. Naast een winkelcentrum waar binnenkort iets nieuws voor in de plaats komt. Etalages gevuld met mooie sieraden en horloges. Mannen en vrouwen kijken met smachtende blikken. Goudsmid-juwelier Sandra Hofman (40) groeide uit haar zolderkamer en kwam via een omweg in Sleeuwijk terecht. Ze toverde het oude schooltje om tot een winkel met een gouden glans. Tot ver in de omtrek te zien. ‘Ik woonde in Meerkerk, rondde de mavo af en wilde vliegtuigbouw gaan doen. Eigenlijk wist ik niet goed wat ik wilde. Ben handig met mijn handen: bouwen, figuurzagen. Een juwelier uit Schoonhoven kwam reparaties bij ons ophalen. Hij vertelde over de Vakschool Schoonhoven. Dat leek me wel wat! Op het brommertje ernaartoe. De opleiding goudsmid gevolgd. Vier jaar vakkennis opdoen en het ambacht in de vingers krijgen. Daarna de opleiding zilversmid van een jaar. Ik maak een schets, en
met smeden, zagen en vijlen maak ik iets moois. Dit past bij mij’, zegt Sandra tussen de sieraden van modeketens als Esprit, Hugo Boss en Tommy Hilfiger. Goudsmid Sandra Hofman is de nuchterheid zelve in de wereld van de blingbling. De winkelbel gaat onophoudelijk. Berend Hofman, haar man, helpt een dame op zoek naar oorringen. Intussen laat Sandra me haar atelier zien. Daar werkt ze met zaag, hamer en aambeeld. Een atelier vol techniek. ‘Een werkbank vol gereedschap, dat heb ik nodig om perfect werk te maken. Ik hou van strakke sieraden, niet van dat frivole. Een vrouw bracht de broche van haar moeder. Daar heb ik een moderne armband van gemaakt.’ Het ambacht van goudsmid gaat nooit verloren, vermoed ik. De basis bestaat uit ontwerpen en smeden. Wat doe je liever? ‘Dat is lastig zo te vergelijken. Met de klant een ontwerp maken is heel bijzonder. Maar stoeien met de materialen, van niks naar een mooi sieraad
vraagt mijn vakmanschap. Smelten en verbouwen van oud goud, voor een nieuw draagbaar sieraad geeft ook voldoening.’ Berend weet van de hoed en de rand. ‘Ik kom oorspronkelijk niet uit het vak, maar heb van Sandra veel geleerd. Zo kan ik prima met een klant een ontwerp bespreken en vol vertrouwen aan Sandra de uitwerking over laten. Ook op die manier vullen we elkaar aan.’ TEAM HOFMAN. Ontwerpen op bestelling en veel reparaties. De verkoop van de modemerken loopt als een trein. Maar ook bijzondere sieraden hebben een duidelijke plek in de winkel. Sandra Hofman wil zelf af en toe ook iets aparts maken. ‘Ik heb ringen met hout gemaakt. Toen heel bijzonder. Nu doen andere goudsmeden dat ook.’ Sandra en Berend Hofman verhuisden, na tien jaar, op 14 mei j.l. naar het nieuwe winkelcentrum. De naam ’t Oude Schooltje bleef, een bewuste keuze voor een begrip in de regio.
| DE ERESPELD IS EEN ONT WERP VAN SANDRA VOOR DE RABO AWARD ONDERNEMENDE VROUW VAN ALTENA.
V R O U W & A LT EN A
45
Marianne dO O R piET hARTmAN, fOTO c YNThiA sT R EEfkER k
vlindert op het weB
w
altijd vol ideeën, ik stik van de plannen, maak wel een afweging. Mijn zwakke kant bestaat uit uitstelgedrag, vreselijk. En met efficiënt werken heb ik moeite’, zucht ze na een daverende lach. Is kansen grijpen een kwestie van opletten en doorzetten? ‘Ik zag op Twitter dat webwinkels
wOudricHeM – De vesting is net een therapeu-
iemand zochten om persberichten te schrijven.
tisch toneelstuk. De opgewonden dokter Tinus
Reageren op tweets heeft zin! Ik ging persbe-
maant iedereen tot kalmte. Tussen cultuur en
richten schrijven voor webwinkels en richtte en
theater wandel ik naar het kantoor van Marianne
passant De Perswinkel op. Zo ben ik zichtbaar
Sijberden. Ze heeft haar vleugels uitgeslagen in
op het web. Het liep storm! Eigenlijk ben ik een
een ballroom van de voormalige buurtsuper
pr-bureau. Ik schrijf niet alleen persberichten,
Jo Buiten, nu een kiosk met allerlei bedrijfjes.
maar stuur ze ook naar bladen. Ik ben de schakel
Het uitzicht op de kerk is magisch. Marianne (33)
tussen webwinkels en bladen en breng de hele
danst in de ballroom, vol bladen en gadgets, met
dag goed nieuws. Iedereen blij!’ Ze steekt haar
ideeën en taal. Ze studeerde communicatie en
handen in de lucht. Een vlinder met een big
journalistiek. Haar eerste baan was bij Uitgeverij
smile! Baby De Perswinkel kreeg een groeistuip.
De Kazerne. Daarna werd ze freelance voorlich-
Ik kijk naar kasten vol bladen over kinderen, wo-
ter bij het Brabants Landschap. Ze begon met
nen en duurzaamheid, want anders gaat de aarde
Twitter en toen ontdekte ze een gat in de inter-
naar de knoppen. Haar specialiteiten. Nee, ze is
netmarkt.
geen type voor Ladies Fashion… Trendwatcher Marianne Sijberden woont niet
46
niets is wat Het Lijkt. Wie is Marianne
in Amsterdam heeft geen showroom, maar is
Sijberden? Zelfkennis is het begin van wijsheid.
zichtbaar op internet. De Perswinkel kreeg al
‘Ik ben heel eigenzinnig, ondernemend. Hoezo
snel versterking van De Persbeeldwinkel voor de
lukt iets niet? Ik kan goed praten, mijn hoofd zit
shoppingpagina’s der kranten en bladen.
V R O U W & A LT EN A
weer een idee! En ze bedacht een verdienmodel! Een hele kunst op internet. ‘Webwinkels plaatsen een beeld in mijn beeldbank en betalen ervoor. Gemiddeld zitten er 1000 beelden in de beeldbank. Intussen hebben bladen 2600 beelden heel gebruiksvriendelijk en gratis gedownload. Vermelding van het webadres van de klant is verplicht. Stylisten kunnen zelfs zoeken op kleur. Handig voor bladen met een kleurthema.’ Ze laat me haar column in Babywereld zien. Ik smelt… Contact leggen met de media is voor veel bedrijven een crime. Marianne verzorgt ook cursussen persberichten schrijven en geeft cursussen aan webwinkeliers. Ze runt De Perswinkel en De Persbeeldwinkel met behulp van een vast team zzp’ers. ‘Ik wil een Europees merk worden’, zegt ze en dat klinkt volhardend.
V R O U W & A LT EN A
47
lagrouw commu nicatie
l
RUim bAAN VOOR cREATiEVE VROUWEN werken wij veel voor retailers en dan is een vrouwelijke ontwerper soms iets in het voordeel. In de food bijvoorbeeld draait het meer om emotie
L Ag ROU W cOmmU Ni cATi E U i T
en aaibaarheid. Zo stuur ik me een rotje met die
W E R kE NdA m i s gE E N ONbEkENdE
dames. Soms de rem, en soms de stimulans. Ach,
iN ON d ERNE mE Nd A LTE NA . d iT
eigenlijk heb je maar twee soort grafisch ontwer-
R E c L Am EbU RE AU bE sTA AT A L s iNds
pers: goede en slechte. En die goede werken bij
1990 E N ONT Wi kkE LT cOmp LETE
ons, haha.’
R E c L Am EcA mpAgNE s VOOR bEdRiJVEN E N d E OVE RhE i d. 24 JA A R cREATiEVE
‘aLtena Business’ vrOuw en OnderneMing
E RVAR iNg bi E d E N E E N schAT AAN
Lagrouw verwierf ook veel bekendheid met het
kE N N is E N kU Nd E Op hE T g EbiEd VAN
eerste zakenblad in Altena: Altena Business. Zo-
R E c L Am Ep ROd U c Ti E s. VA N bRO c hURE
wel het bureau als dit blad zijn doordrenkt met
TOT W E bsi TE , VA N hU i ssTi J L TOT
vrouwelijke invloeden. Zijn businessmagazine
AdV E RT E NTi E E N VA N RE LATi EmAgAz iNE
bestaat inmiddels ook al weer ruim vier jaar en
TOT d ig iTA LE Ni E U WsbRi E f.
heeft vrouwen een podium geboden met de vaste rubriek ‘Vrouw en Onderneming’. Govert: ‘Die rubriek heeft een puur zakelijk uitgangspunt. Het regionale bedrijfsleven werkt naar mijn mening te weinig met vrouwen. Ik vind het daarom leuk om mijn lezers te wijzen op vrouwen die
niet te nicHterig Grafisch ontwerpers en
als ondernemer aan de weg timmeren. Die zijn
copywriters werken hier naast elkaar. Veel daar-
niet altijd even makkelijk te vinden overigens.
van zijn vrouw. Eigenaar Govert Lagrouw: ‘Ik
Met alle respect, maar ik ben niet geïnteresseerd
werk vaak en graag met vrouwen. Om de simpele
in de zoveelste beauty salon. Ik denk overigens
reden dat in creatieve beroepen meer parttime
dat veel, niet alle, bedrijven beter renderen als
vrouwen dan mannen beschikbaar zijn op de
er evenwicht bestaat tussen man en vrouw op de
arbeidsmarkt. Mijn beide bedrijven, Lagrouw
werkvloer en in de top. Vrouwen hebben meer
Communicatie en Altena Business, zijn het best
oog voor de kwaliteit van het proces, mannen
te organiseren met parttime werknemers. In
voor het resultaat.’
de creatieve beroepen in Altena zou je hooguit kunnen zeggen dat mannen iets ambitieuzer zijn en vrouwen, jawel, iets meer schwung aan de dag leggen in hun ontwerpen. Soms iets teveel waardoor het resultaat weleens iets te ‘nichterig’ wordt. Maar daar waak ik wel voor. Onze klanten zitten veel in de industriële hoek en dat heeft een bepaalde body nodig. Anderzijds; de laatste tijd
48
V R O U W & A LT EN A
| goVErt EN zIjN VrouWEN.
‘Music’ Een frivool maar tevens strak verlichtingsarmatuur MateriaaL RVs/Aluminium, de binnenzijde afgewerkt met bladgoud LicHtBrOn LEd-strip warm-wit 24V/ 15W Ontwerp sybille van gammeren voor quasar holland bV V R O U W & A LT EN A
49
W OU d R ic hE m – VA N V E N LO N AAR d E VE sTi Ng W OU d R ic hE m. gOd s WE gE N ziJ N ON d O ORg RONd E Li J k E N sOm s A A NgE NA A m, zO b LiJ k T. sYbi LLE VA N gAm m E R E N - mE Vi ssE N ( 40 ) W E R kT i N E E N VA N d E g E R E sTAU RE E Rd E kRU iTkE LdE Rs. mE T Lim b U Rgs E zWi E Ri ghE i d. h E T V O ORmA Li g VAT VOL E X p LO siE VE N hA d g E E N b E T E R E zzp ’E R kU NNE N W E N sE N . z E hA NgT d E V L Ag V O OR mE U i T. E E N V L Ag T U ssE N OVE RdA d i g g R As, sOLdATE NLU i kE N E N d ikkE m URE N. i k mOE T b UkkE N E N bE TRE E d E E N kO E LE , kN U ssE RU i mTE . d i T is d E id E E Ë NkE Ld E R VA N sY b iLLE VA N gA mmE RE N. AAN zE LfkE NNi s, mOE d E N sp R AAk g EE N g E bREk .
M een verlichte vrouw dO O R piET h ARTm AN
in de vesting
50
V R O U W & A LT EN A
een beurs in Milaan, mei 2001. Toen we samen een lamp ontwikkelden, sloeg de vlam over’, vertelt ze geestdriftig.
M
Een familiebedrijf betekent niet om vijf uur naar huis, maar keihard werken. Ze wonen nu met drie kinderen in de Molenstraat in Woudrichem. Sybille vlamt voortdurend! Toen de kruitkelders in de verhuur kwamen, besloot ze op eigen benen te gaan staan. ‘Zelf het concept Ideeënkelder bedacht. Als iemand een idee heeft, maar geen creativiteit, ga ik ermee aan de slag. De gemeente wilde een geboortegeschenk voor alle baby’s van Woudrichem. Een soort amuse! Ik heb de naam Bal-dadig bedacht voor het restaurant. Via de sociale media kom ik aan mooie opdrachten. Van grafisch werk tot een compleet product.’ Sybille van Gammeren voelt zich als een vis in
‘mijn vader was architect, moeder kwam
het water te Woerkum. Een stoere Limburgse,
uit een kunstenaarsgezin. Ben altijd creatief
gemoedelijk, maatschappelijk betrokken. Ze
geweest. Het zit in de genen, dat vrije. Dat
werd gekozen tot de eerste vestinggouverneur.
begon op de knutselclub. Als je aardig wat talent
Zowaar een diepe zucht. ‘Heeft dit zin? Ik wil
hebt is het moeilijk om te kiezen, maar toch. Ik
de waterpomp heropenen. Het duurt allemaal
koos voor een brede opleiding: productvorm-
zolang... De vesting moet geen poppenkast
geving en presentatie. Als mijn moeder had
worden, maar de toeristen dienen wel gastvrij te
gezegd: Sybille, je moet meer doen met je stem,
worden ontvangen. Enne, ik ga nog steeds graag
had ik dat gedaan. Dat geeft toch een vorm van
naar het carnaval.’
vertrouwen. Maar het ligt nog anders als iemand in je omgeving zoiets zegt. Ik zie donkerbruine lokken, lichtbruin leren jasje, open blik. Bij meubelfabrikant Bench liep ze stage, een toptijd. Tijdens een beurs in Keulen kwam ze verlichtingsbedrijf Quasar Holland uit Giessen tegen. Ze raakte in gesprek met Teun van Gammeren en liet werk zien. ‘Ik ben niet bang uitgevallen en stap op iedereen af. Hou van mensen en contacten. De showroom van Bench was verlicht door Quasar. Ik had ook een lampje ontworpen. Teun vond dat ik talent had. Het werd pendelen van Venlo naar Giessen, de middle of nowhere. De grote liefde voor zijn zoon Arjens ontstond na V R O U W & A LT EN A
51
Schoonheids d O OR p iE T hA RTmA N fOTO Ti mmYLiNg.cO m
zit proppievol wi j k e n a a LBu rg - HOe kOMt een d a M e ui t a ssen i n wi jk en a aL Burg, B e g i n t e en Bedri jF en wi nt de Beaut y awa r d 2 0 13? vra gen, vra gen , vr agen. i k g a O p BezOek Bi j yvOnne de vr ies ( 35 ) . i n H e t ta Lu d va n d e M a asdijk sta at e e n FLi t send BOrd : L a L ana, s cH O O n H ei d sspeci a Li ste. i k dO MpeL Me O n de r i n d e wereLd va n d e L adies , een
y
e n k e L e M an en d e Bea u t y.
yvOnne de vries strak in het zwart: zwart
past dan zijn het fantastische mensen. Ze staan
haar, zwarte oogschaduw, zwarte jurk. ‘Ik heb
altijd voor je klaar. En ik zal zondags de was niet
de hbo-opleiding operatie-assistente gevolgd in
buiten hangen’, vertelt ze in sneltreinvaart. We
Leiden. Een jaartje of zeven in een ziekenhuis
vliegen richting de wereld van de schoonheid en
gewerkt, maar zocht een andere uitdaging. Mijn
de bekers. Hoe heb je de Beauty Award gewon-
tante was ook schoonheidsspecialiste. Ik wist
nen? ‘Nou, ik ben vreselijk fanatiek en wil me
niet dat het zo leuk was! Ik had eerst een praktijk
onderscheiden. Ik heb me aangemeld voor de
in Veen. Met mijn huidige partner Jan Bouman
verkiezing en een reclamebureau ingehuurd. Een
dit huis gebouwd.’
mystery guest kwam op bezoek. Ik mocht naar de
Deze dame heeft al aardig wat van Neder-
52
finaleronde met de beste achttien van Nederland.
land gezien. Moest je een inburgeringscursus
Vakkennis, klantvriendelijkheid en sociale me-
volgen? ‘Ik vond het eerste jaar heel moeilijk.
dia spelen een rol bij de beoordeling. Mijn spe-
Die aparte humor en het bijzondere dialect. Ik
cialiteit is huidverbetering, rimpels wegwerken,
verstond er bijna niks van... Maar als je eenmaal
niet met botox, dat is troep’, zegt ze en ze gruwt.
V R O U W & A LT EN A
koningin Eindelijk een verstandige vrouw. De namen van Monique van der Ven en Linda de Mol vallen. ‘Ik werk met de mesotherapie, een van de drie
| YVONNE TOAsT mET hAAR cOLLEgA Op hUN sUccEs VAN 2013, TiJdENs dE UiTREikiNg VAN dE bEAUTY AWARd 2014.
salons in Nederland. Dat is biologisch afbreekbaar. Noem het groen en maatschappelijk ver-
wegen! De toekomst? ‘Ik ben zes dagen en vijf
antwoord ondernemen. RTL zond de finale uit
avonden open. We overwegen achter het huis
en sindsdien zit ik proppievol. Ik heb 40 procent
een nieuwe salon te bouwen. Dan wil ik de beste
meer klanten en ze komen van heinde en verre,
schoonheidssalon van Nederland worden.’
mede dankzij Google.’ Wie mooi wil zijn moet (een beetje) pijn lijden. Veel vrouwen willen mooi zijn en blijven. Afvallen! Rimpels bevechten! Weg met de okselharen! Yvonne heeft een afslankapparaat. Strakker en slanker in één maand. Je hoeft niet eens te beV R O U W & A LT EN A
53
Altena
DO O R MARIANNE SIJB ERDEN
BIJZONDERE SAMENWERKING Goudsmid Sandra Hofman van ’t Oude Schooltje in Sleeuwijk en boerin Laura Leijser van Melk-Drive uit Genderen sloegen de handen ineen en ontwikkelden samen dit bijzondere sieraad met korenaar.
LEKKER WEGDROMEN Ramona Treffers uit Almkerk maakt fantasierijke illustraties, vol dromerige, filmische beelden. De illustraties komen onder andere terug op kleding, stationery en kussens. Haar romantische visie op de wereld laat je wegdromen naar een wereld hier ver vandaan. Kussen ‘Lost in a magical forest’ vanaf € 14,50. Bekijk alle illustraties en de shop op Ramonatreffers.com
HANGEN IN DE BOOMGAARD Een heerlijke stoel om lekker in te hangen in de boomgaard, voor kinderen (€ 299,- ) en volwassenen (€ 429,-) Verkrijgbaar via RodeAppelwangetjes.nl Rode Appelwangetjes is een webwinkel in educatief buitenspeelgoed van Liske Temminck. Zij kwam via Amsterdam en Curaçao in ons prachtige rivierengebied terecht. Liske gunt kinderen elke dag weer een nieuw avontuur in de tuin of vrije natuur, iedere dag anders. En ’s avonds moe en met rode appelwangen naar bed.
GLUREN BIJ DE BUREN
HAMERPARELS De Hamerparels zijn onderdeel van de indrukwekkende eindexamencollectie (Take a) Look at me! van Lisette Colijn uit Woudrichem. Zij studeerde in 2008 af aan de Gerrit Rietveld Academie. Voor deze collectie liet zij zich inspireren door spiegels en vroeg zij zich onder andere af ‘of verleiding ook bestaat wanneer het sieraad samensmelt met zijn weerspiegeling’. Zilver gehamerd schakelcollier: € 1850,Voor meer informatie en contact Lisettecolijn.nl
54
V R OU W & A LT EN A
De concept-store To Daze in Geertruidenberg biedt jonge ondernemers en kunstenaars de kans om hun producten te presenteren in een sfeervolle winkel. In deze bijzondere winkel hangen onder andere deze geweldige handgemaakte houten oorbellen van Alex Design. Industrieel ontwerper Alexander van Diggele uit Dussen is de bedenker van deze houten sieraden. € 17,50 Verkrijgbaar via To Daze, Markt 3 te Geertruidenberg
WE’RE GOING TO IBIZA Een hippe tas ‘Ibiza’ van By Nique. Handgemaakt van echt rundleder met vrolijke franjes. By Nique is de online tassenwinkel van Veronique Kort. Zij groeide op in Werkendam en is al meer dan 10 jaar fervent beachvolleybalster bij Debora Kadijk. € 179,95 Verkrijgbaar via By-Nique.nl
mirJam Govers hET dAmEN-gEVOEL VAN
d OOR p i ET hARTmAN
fOTO fRANs JAN fO RTUNATi
GORINCHEM – Het spat van de gezichten.
kamer van de directie-voorzitter. Een kamer vol
Het spat van de overals. Het spat van de schepen.
leren stoelen, oude meesters en vergezichten.
Op een van de fabriekshallen staat in schone
Het gesprek met de grote roerganger herinnert
letters: de Damen-family. Gorcums beroemdste
ze zich als de dag van gisteren. ‘Kommer Damen
dichteres Ida Gerhardt heeft zo’n gevoel beschre-
vond me wel jong. Ik kan het leren, meneer Da-
ven in Vaart: Het water kruivend om de boeg en in het
men, zei ik. U kunt me vormen! Hij vond me ge-
hart de vlam – dát is het schoonste wat ik ken, dat is het
dreven. Damen is ook een ram, maar we hebben
beste wat ik ben, zó is het dat ik woon en wen met wie
echt een klik’, zegt ze en voegt een anekdote toe.
mij nam!
Het Damen-gevoel vult de kamer, het kantoor, de
Mirjam Govers, naast Eliza Erkelens en Yvon-
rivier...
ne Coers, een van de drie secretaresses van Chairman Kommer Damen, heet ons welkom. Hoffe-
Mirjam Govers viert haar 25-jarig dienstverband
lijk. Hartelijk. Helder. We mogen op het dak van
volgend jaar met een brede lach. ‘Ik ga altijd met
de Damen Shipyards Group staan. Denkend aan
plezier naar mijn werk. Drie dames voor één
Holland en Damen… Een Hardinxvelds familie-
man! We zijn 7 x 24 uur bereikbaar. Ik heb heel
bedrijf gesticht in 1927. De Gorcumse vestiging
veel respect voor meneer Damen. Zeg nog altijd u
dateert van 1974.
en meneer. Hij is veeleisend en pittig. Anderzijds sociaal. Hij stond als een van de eersten aan mijn
drOOM Droomde Mirjam Govers (45), geboren in
kraambed. Kommer Damen zorgt ontzettend
Sleeuwijk, lang geleden van een baan bij de grote
goed voor zijn personeel. Mijn hoofdtaak is het
Kommer Damen? ‘Ik zat na de havo in de brug-
boeken van de reizen. Hij is zes maanden per jaar
klas van de meao. Het bedrijfsleven kwam op
onderweg! Toen Damen 70 werd kreeg de hele
bezoek. Ik kwam in contact met twee secretares-
vestiging Gorcum gebak: 1500 stuks.’
ses van Damen, was erg onder de indruk, en wilde
En dan te bedenken dat Kommer Damen,
secretaresse bij Damen worden. Een opleiding
hobby zeezeilen, in 1969 met zes getrouwen
gevolgd en een tijdje voor een uitzendbureau
van Hardinxveld-Giessendam naar Gorcum
gewerkt. Damen trok me, veel beweging, inter-
verhuisde. Wereldwijd telt de Damen Shipyards
nationaal. Open sollicitatie gestuurd. Ik werd
Group 38 scheepswerven en 7000 familieleden.
afdelingssecretaresse, maar dat was toch niet wat
De hoofdmotor draait in Gorcum waar Damen
ik wilde. Ik wilde gewoon directie-secretaresse
durft. En dat gevoel rules the waves…
worden... Plotseling ontstond er een vacature op het secretariaat bij Kommer Damen. Ik ben een ram en sloeg op hol’, vertelt ze openhartig in de V R O U W & A LT EN A
55
de missie van mr. dO O R piET hARTm AN
Esther Vroegh
A
NDEL – Een boeddhabeeld in de tuin, paarden langs de Maas, geluid van verkeer. Op een terrastafel ligt fietskledij voor toertochten.
zelfvertrouwen meegekregen. Ik ben niet bang om fouten te maken, maar wel bang om niet voldoende mijn best te doen. Dat is een soort van aanleg, maar voor de rest is het keihard werken aan jezelf. Kansen komen op je pad en die moet
Weg van de dossiers! Fietsen met gelukshormo-
je grijpen. Ik heb te doen met de underdog. Wilde
nen. Strafpleiter mr. Esther Vroegh (39) gooit
agent te paard worden, reed zelf paard, en wil-
direct een actuele zaak op tafel. Over verdwenen
de naar de politieacademie, maar kwam er niet
organen. Ik keer terug naar de harde werke-
tussen. Dan maar rechten in Utrecht. Een tame-
lijkheid. Ze kwam ter wereld ergens in de Bom-
lijk saaie studie, maar strafrecht was het! Ik sta
melerwaard. Mesland & Vroegh Advocaten in
vaak vroeg op, ga laat naar bed en lees van alles.
Haarlem is haar werkbasis. Stof genoeg voor een
Biografieën, misdaadromans, sporthelden. Het
tamelijk filosofisch gesprek met een vrouw over
lezen van dossiers geeft me rust. Als je veertig
het drijfzand van het leven. Een huifkartocht
ordners moet bestuderen over een fraude- of
langs misdaad en rechtspraak. Ik heb drie le-
moordzaak moet je wel geduld hebben. Ik heb
vensvragen meegebracht. Oei, ze lacht onbekom-
zitvlees, ja.’
merd, wappert met haar blonde lokken, en valt aan.
wat wiL je van Het Leven Maken? ‘Mijn missie is winnen: tegengas geven dat alles
56
zeLFkennis is Het Begin van wijsHeid,
geoorloofd is in de strijd tegen de misdaad. De
vOLgens de griekse FiLOsOOF sOcrates.
rechtstaat brokkelt af. De angst voor de crimina-
‘Ja, je moet je beperkingen kennen. Je sterke
liteit wordt als excuus gebruikt voor steeds meer
punten niet onderschatten, dat zakje met zilver-
regels. Er wordt momenteel eindeloos getapt.
lingen, talenten. Van thuis uit heb ik een portie
De privacywetgeving wordt met voeten getre-
V R O U W & A LT EN A
den. Zolang Opstelten en Teeven aan de macht zijn, wordt het van kwaad tot erger. Ze drukken in hoog tempo wetten door de Tweede Kamer. Komt ook doordat er weinig juristen zitten. Het angstaanjagende is dat bijna niemand zich er druk over maakt. Wij advocaten geven tegengas, maar hebben de publieke opinie niet altijd mee.’
wat Beteken je vOOr je OMgeving? ‘Mijn omgeving heeft me veel gegeven. Het verbaast me dat mensen naar het buitenland vluchten vanwege de fiscus en eenzaam rijk zitten te wezen in een bunker in Brasschaat. Verschrikkelijk! Wie hebben je opleiding betaald, de sociale voorzieningen, openbaar vervoer, wegen, lantaarnpalen? Dan moet je niet weglopen als belastingbetaler op het moment dat je iets kunt terugdoen. We proberen onder meer Slot Loevestein, wielerclub Brakel, een topamazone en een doe-pad van Stichting Ruimte voor Buitensport en Recreatie financieel te steunen. Bescheiden, maar aangezien de overheid zich verder terugtrekt van de publieke taken zullen vrijwilligers en sponsors de kar moeten trekken op cultureel en sportgebied. Grote dromen, kleine bijdragen, geleerd van mijn ouders.’ Esther Vroegh houdt van wielrennen, mountainbiken, paardrijden. Sport als kick, maar ook als verwerking van een rouwproces toen directe familieleden haar ontvielen. Ze geeft lezingen voor universiteiten en jonge advocaten. Ze werkte mee aan vier boeken. ‘Juridische zaken vertalen in mensentaal blijft een uitdaging.’ Ze deed jarenlang mee aan het radioprogramma Schuld en Boete. ‘We zijn allemaal beesten met een laagje beschaving als vernis. Een echte leider helpt anderen.’ Het was scherp en inspirerend. V R O U W & A LT EN A
57
Bax vrouwen ondernemen MicHaeLa esseveLd-Bax ‘Mensen in Hun kracHt zetten’ dat Maakt Me BLij. Na jaren in de zorg te hebben gewerkt en 9 jaar een eigen praktijk voor begeleiding, ondersteuning en therapie, met betrekking tot hoog gevoeligheid en o.a A.D.H.D., A.D.D., werd het tijd voor een nieuw jasje! Michaela is sinds februari 2014 gestart met centrum S.A.L. (sensibility als stroom van leven). Een centrum voor bewustwording, ontspanning, ondersteuning en bovenal doen! Door de bezoekers van centrum S.A.L. de mogelijkheid te bieden om o.a. weer rust en ruimte in zichzelf te laten vinden, ervaringen te delen en informatie te vragen, zowel individueel als beroepsmatig. Centrum S.A.L. vormt een samenwerkingsverband met collega’s, waar een ieder zijn eigen talenten heeft. Wat is er mooier dan krachten te bundelen en kennis te delen. Hoe? Door een ruim aanbod van verschillende activiteiten met elkaar op te zetten, lezingen te geven over verschillende onderwerpen. Inloopoch-
58
V R O U W & A LT EN A
tenden te organiseren waarin men ervaringen kan uitwisselen, ideeën kan neerleggen en informatie kan vragen aan verschillende deskundigen. Verbinden door middel van kennis en levenservaring, deze samen uitdragen, naar zowel de bezoekers van Centrum S.A.L. als naar professionals in het werkveld.
| dE kRAchT VAN hET ziJN. HE t ku NSt WErk IS g EMAAkt uIt rEStANtEN VAN LEEr EN zI jDE. BIj DE StAM z IE j E EEN VogELtjE BIj EEN gEpASpELLE ErDE LErENBro EkzAk zIttEN.HE t g EHEEL IS g EVErfD oM EEN EENHEID tE C rEërEN.
internationaal dressuur Petri Bax amaZone fOTO gRAfiE sJO ERT
| hiER RiJdT pETRi Op dE 7-JARigE chAmp, zz-LichT. petri is gespecialiseerd in het africhten en aanrijden van jonge paarden, tot en met het hoogste niveau grand prix. ze werkt vanuit haar eigen dressuurstal in gameren, waar ze ook les en clinics geeft. V R O U W & A LT EN A
59
Beau 60
V R O U W & A LT EN A
begin jaren 80 was mode mijn passie. Onze kleindochter beau draagt hier ĂŠĂŠn van mijn eerste modellen. dertig jaar nadien heeft de zijde zijn glans nog niet verloren.
altenaBoeken dO O R mARiANNE s iJb ERdEN
MeesterscHrijvers Met o.a. Esther Vroegh Dit boek verzamelt de beste cases van ’s lands bekendste strafpleiters. ze bespreken hun meest geruchtmakende zaken: prijswinnende klassiekers en nieuwe, actuele legal thrillers. Met verassende ontknopingen, bekende verdachten en soms bizarre voorvallen. Dikwijls ongelofelijk, maar altijd waargebeurd. Meesterschrijvers biedt een unieke inkijk in de wereld van de strafadvocatuur.
Het Leven zOaLs Het is Michaela Esseveld-Bax herinneringen, gedachten, gevoelens, ervaringen van alle dag. € 12,95 Meer info via www. sensibilityalslevenstroom.nl
pOny taLes
BeacHvOLLeyBaL, dat dOe je zO!
Voor alle paardenmeisjes die niks liever doen dan paardrijden en paarden verzorgen bij de manege is er de nieuwe serie kinderboeken ‘pony tales’ van schrijfster Lizzy van pelt. € 5,95 bij de filialen van Boekvoordeel. Meer over Lizzy via LizzyvanPelt.nl
van Mysterieuze MOdderkruipers tOt sLurpende scHaLLeBijters gebonden uitgave met 30 korte hoofdstukken vol gekke, verrassende, natuurlijke wetenswaardigheden over 30 soorten uit de flora en fauna van het Land van Heusden en Altena. € 12,50 bij Angelot in Werkendam. Meer informatie hierover via Mariannesijberden.nl
Debora kadijk, oud-olympisch beachvolleyballer en trainer-coach ontwikkelde een nieuwe trainings- en spelmethode voor startende beachvolleyballers: het kadijk Beachvolleybal Start Systeem. ‘Beachvolleybal, dat doe je zo!’ beschrijft de inhoud en achtergronden. Het is een boek voor trainers, verenigingen, sportleraren of ouders, maar het bevat ook zeker leesbare onderdelen voor alle geïnteresseerden in deze mooie sport. € 26,95. Meer informatie via Kadijkbeach.nl Voor meer informatie zie www.pictures publishers.nl
61
holland ladies tour 2013 In tHe PICtuRe
fOTO ’ s b E AU E N mA Rk E ssE VE Ld
7 septemBer 2013
ondernemen is topsport topsport is ondernemen. de 5e rit van de holland ladies tour was een stralende succesvolle dag.
62
V R O U W & A LT EN A
V R O U W & A LT EN A
63
amBassadeur JeugdsportFonds
‘
Wat een super, ongelooflijke, buitengewone, geweldige, gepassioneerde wereldkampioene!
mONiqUE mAks, directeur van het jeugdsportfonds, is dolblij met de ‘komst’ van de eerste olympische kampioen in het ambassadeursteam. ‘We zijn enorm trots, dat Marianne Vos zo weloverwogen en gemotiveerd heeft gekozen om zich in te zetten voor kinderen die het minder getroffen hebben. Voor de kinderen en voor het jeugdsportfonds is zij een fantastisch voorbeeld en zal zij een inspiratiebron zijn. Buiten alle bijzondere prestaties staat Marianne met haar team symbool voor een aantal belangrijke waarden in de sport. keihard werken, het belang van samenwerken (samen sterk), kansen pakken, sportiviteit, nuchterheid en integriteit.
Mi c hel e Ac q u ar o ne Di r ec teur v an de Giro v i a Tw itter
dE kOpVROUW VAN hET RAbO LiV WOmEN cYcLiNg TEAm kRiJgT EEN ROL biJ spONsORWERViNg EN iN cLiNics. OOk hAAR TEAm LEVERT EEN biJdRAgE AAN hET JEUgdspORTfONds ViA EEN OpdRUk Op dE kOERsbROEkEN
fOTO ’ s LO gO RO mY V ROLiJk
64
V R O U W & A LT EN A
marianne vos leading lady
| bEiJiNg, 2 008
| LON dEN , 2 012
2002 Weg Nieuweling dames Nederlands kampioen
2002/2003/2004/2005 Nieuweling/junior dames Nederlands kampioen Mountainbike 2005 Weg junior dames Nederlands kampioen 2005 Veldrijden Ellite dames Europees kampioen 2006 Veldrijden Elite dames Wereld kampioen 2006 Weg Elite dames Nederlands kampioen 2006 Weg u23 Europees kampioen 2006 Weg Elite dames Wereld kampioen 2007 Baan Elite dames Nk puntenkoers 2007 Baan Elite dames Nk Scratch 2007 Weg u23 Europees kampioen 2008 Baan Elite dames Wereld kampioen puntenkoers 2008 Weg Elite dames Nederlands kampioen 2008 Baan Elite dames olympisch kampioen puntenkoers 2009 Veldrijden Elite dames Wereld kampioen 2009 Weg Elite dames Nederlands kampioen 2009 Veldrijden Elite dames Europees kampioen 2010 Veldrijden Elite dames Wereld kampioen 2010 tijdrijden Elite dames Nederlands kampioen 2011 Veldrijden Elite dames Nederlands kampioen 2011 Veldrijden Elite dames Wereld kampioen 2011 tijdrijden Elite dames Nederlands kampioen 2011 Weg Elite dames Nederlands kampioen 2011 Baan Elite dames Wereld kampioen scratch 2012 Veldrijden Elite dames Wereld kampioen 2012 Weg Elite dames olympisch kampioen 2012 Weg Elite dames Wereld kampioen 2012 Baan Elite dames Nederlands kampioen koppelkoers 2013 Veldrijden Elite dames Nederlands kampioen 2013 Veldrijden Elite dames Wereld kampioen 2014 Veldrjden Elite dames Nederlands kampioen 2014 Veldrijden Elite dames Wereld kampioen
V R O U W & A LT EN A
65
Joost luiten Lyan en Zielhorst dO O R sJUUL VAN dER pO L fOTO ’ s LYAN p ET ER smULdERs
Lya n zi eLHOrst cOMBineert
Wanneer Lyans werk het toelaat vliegt ze met
een i ntensi eF M a n ageMent
haar vriend Joost mee om bij een belangrijk
tra i neesHi p Bi j pO n, Me t een rOnd u i t enerver ende
toernooi aanwezig te zijn. Met volle teugen geniet zij van het internationale golfwereldje
reL ati e M e t neder L ands
op het hoogste niveau. Toch houdt Lyan zich
tOpgOLF er jOOst Luit en.
steeds één ding nadrukkelijk voor ogen: haar
He t Leven L acHt de
eigen carrière mag er niet door op het tweede
2 6- ja rige die in wi jk en aaL Burg
plan komen. Na de middelbare school in Drunen treedt
OpgegrOei d e van aLL e
Lyan in de voetsporen van haar vader en
k a nten tOe: L iving in
gaat zij Nederlands recht studeren aan de
tHe Fast L ane.
Tilburg University in Tilburg. Een belangrijk wapenfeit: zij is momenteel bezig met het schrijven van een spraakmakend artikel over de ontbinding van een arbeidsovereen-
gOLFpar k a LMk reek
66
V R O U W & A LT EN A
komst wegens wanprestatie op grond van het
algemene verbintenissenrecht. Lyan schrijft haar artikel onder de hoede van universitair hoofddocent mr. dr. Harry van Drongelen (Department of Labour Law and Social Policy). Lyan kiest na haar studie heel bewust voor Pon Holdings BV, het Nederlandse moe-
Inmiddels zijn Lyan en Joost alweer acht jaar
derbedrijf van een conglomeraat van be-
samen. De eerste vonk slaat over tijdens een
drijven in o.a. de transportbranche. Als
jeugdtoernooi op Golfclub Almkreek. Joost
Management Trainee krijg je de kans om bij
laat er geen gras over groeien en vraagt Lyan
3 verschillende bedrijven van Pon – zowel
al snel na hun eerste ontmoeting om met
nationaal als internationaal een half jaar te
hem mee te gaan naar het grootste golftoer-
werken. Lyan is gestart bij Volkswagen Be-
nooi op Nederlandse bodem: de KLM Open.
drijfswagens in Leusden. Zij hield zich daar
Saillant detail: Joost mist daar de cut met
een half jaar bezig met propositie manage-
één slag. Of dat toen iets te maken had met
ment en development. Met name gericht op
de aanwezigheid van Lyan zullen we waar-
branche benadering; gericht inspelen op de
schijnlijk nooit te weten komen…
behoeften van de klant. Lyan voelt zich daar als een vis in het water. ‘Het familiebedrijf
Golf Dat Lyan als single handicapper ook
Pon hecht veel waarde aan persoonlijke ont-
een aardige bal slaat, vindt zij een prettige
wikkeling en zelfontplooiing. Wat betreft
bijkomstigheid in hun relatie. ‘Ik kan na-
productimplementatie staat Pon aan de top,
tuurlijk niet tippen aan zijn niveau, maar
of het nu om auto’s, wijn of de exploitatie
doordat ik hoofdklasse heb gespeeld, ben ik
van een golfcourse gaat. De lange termijn-
niet onbekend met de emoties die naar bo-
visie staat centraal, het gaat om de inhoud.
ven kunnen komen bij een goede of slechte
Dat spreekt me aan.’
ronde.’
Ze wordt door haar omgeving geprezen om
Het stel deelt sinds enige tijd een apparte-
haar sociale karakter, teamspirit, nieuwsgie-
ment in Rotterdam. Regelmatig trekken
righeid, gedrevenheid, passion to perform…
ze er samen met het scootertje op uit, liefst
Deze haar toegedichte karaktereigenschap-
naar zee. ‘Naast ons werk hechten wij alle-
pen komen Lyan uitstekend van pas in Ko-
bei veel waarde aan het onderhouden van de
penhagen waar zij voor Pon Cat werkt aan
sociale contacten met onze familie en vrien-
een project dat gericht is op het vergroten
denclub. Ik heb graag mensen om me heen.’
van de omzet van Service & Parts.
Lyan Zielhorst: een echt mensen mens!
V R O U W & A LT EN A
67
sporter trainer visionair Debora Kadijk (45) uit Werkendam
dO O R hANNiE Vis s ER-kiEbOOm
‘E LkE dAg EEN sTApJE VO O RUiT’ . hET is dE d R iJfV EER VA N dEb O RA kAdiJk . EN NiET z O NdER sUcc Es, h ET bRAc hT hAAR ALs bEAc hVO LLEYbALLER iN 1996 Op dE OLYmpis c hE spELEN iN ATLANTA EN iN 2 000 iN sY dN EY. NA AR dE O LYmpis c hE spELEN iN pEkiNg REis dE zE m EE A Ls TRAiNER. z E O NT W ikkELdE EEN TRAiNiNgsm ET h OdE ON dER dE NAAm kAdiJk b EAc hVO LLEYbAL sTA RT sYsTEEm, EN hAAR TO pO pLEidiNg kAdiJk bEAch U N iVERs iTY dAAgT kiNdEREN UiT O m hET b EsT E UiT zi chz ELf TE hALEN.
68
foto: © roNALD HoogENDoorN
spelen voor die jonge kinderen bestond geen methode. Ik merkte dat kinderen graag het liefste wedstrijdjes spelen en ik wilde graag trainingen geven. Ik ontwikkelde een trainings- en spelmethode onder de naam Kadijk Beachvolleybal Start Systeem, kortweg KBSS. Kinderen van verschillende niveaus, ook zonder
| BEACHVo LLEY oLYMpISCH SpELEN: AtLANtA,
ervaring, kunnen hierdoor tegen elkaar spelen.
LISEttE VAN DE VEN EN DEBorA.
Ik heb mijn trainingen en de kinderen hun spel. Mijn inspiratie hiervoor haal ik ook uit andere sporten. Inmiddels heeft de wereldvolleybalbond
Kadijk groeit op in een sportief gezin, op elf-
FIVB interesse, laatst zijn we in Lausanne ge-
jarige leeftijd kiest ze voor de volleybalsport, als
weest voor een presentatie’. De KBSS methode is
17-jarige bereikt ze de Nederlandse top. Pas op
vastgelegd in een boek, en er is een speciale bal
22-jarige leeftijd komt ze in aanraking met
ontwikkeld. Ze werkt aan eenzelfde systeem voor
beachvolleybal. ‘Haal het maximale uit jezelf,
beachvoetvolleybal, onder de naam Veyball.
niet alleen om de prestatie zelf, maar omdat je
Ook leidt Debora oudere (jeugd-)spelers op
gelukkig wordt als je iets doet wat je leuk vindt.
voor de nationale en internationale top. Zij doet
Topsport is echt niet alleen een kwestie van ta-
dat met een intensief opleidingsprogramma
lent, maar veel meer nog van discipline, inzet en
onder de naam Kadijk Beach University. Naast
motivatie’, zo vertelt Debora.
de zandtrainingen is hier tevens aandacht voor voeding, sportmedische begeleiding, atletiek,
innOvatie ‘Het allerbelangrijkste is dat kinderen plezier hebben in de sport. Mijn dochter Raisa wilde op vijfjarige leeftijd al beachvolleybal
kracht, mediatraining en mentale begeleiding. Tot slot is Kadijk ondernemer, vennoot van Kadijk Beach VOF. Haar activiteiten zijn hierin ondergebracht. Zij geeft ook presentaties waarin de link wordt gelegd tussen topsport en het bedrijfsleven.
a way OF LiFe Ondanks de sportieve successen als speler en trainer blijft Debora bescheiden. Ze maakt iedere week veel uren, vaak onbetaald. En staat nog altijd het liefst iedere dag in het zand als trainer. ‘Zeker de spelers aan de top maken veel trainingsuren, ze trainen twee maal per dag. Het is een “way of life”. Dat was in mijn tijd als topsporter niet anders. Veel trainen, zelfs in de regen. Op zoek naar sponsoren en dan nog werken tussendoor om nog wat te verdienen. Wanneer je het leuk vindt, is het niet zwaar. En blijf je echt niet op zaterdag in je bed liggen’. V R O U W & A LT EN A
69
70
V R O U W & A LT EN A
Jetty Duister uit Wijk en Aalburg
stichting powerhouse sport de kracHt van spOrt is mijn passie’, zo vertelt jetty Duister die nog niet zo lang geleden de HBo-opleiding sportmanagement afrondde met twee negens op haar eindlijst. Bijna iedereen kent haar van de jaarlijkse sportverkiezingen, die ze al twintig jaar in de regio organiseert. of van de organisatie ‘rabobank Marianne Vos Classic’ in Aalburg. Maar de tijd van alleen ‘jetty de vrijwilliger’ is met de oprichting van Stichting powerhouse Sport voorbij. zo slaat ze na haar vijftigste verjaardag een andere weg in. ‘Ik heb echt de keus gemaakt om nu eindelijk te gaan doen wat ik het leukst vind. Sport, maar ook organiseren zit in mijn hart. Met sport is zoveel meer te doen, het is een maatschappelijke trend, zelfs bedrijven en overheden vinden sport steeds belangrijker. Maar met minder geld, zowel bij overheden als bedrijven,
vrijwilligers die minder tijd hebben en verenigingen die een goed bestuurlijk kader missen wordt het wel steeds moeilijker. Verder moeten bedrijven, die kiezen voor sportsponsoring om hun imago op te vijzelen, goed nadenken of het past bij hun bedrijf. Willen ze hun naam verbinden aan dat goede doel of die sportvereniging of evenement? optie: je kunt als bedrijf samen gaan sporten, dat levert positieve energie op. Bij een bedrijfsfeest kun je eens een sporter uitnodigen. kortom, sport is zoveel meer dan alleen bewegen. Maar juist die sportondersteuning is helemaal nieuw in de regio, zowel bij overheden, verenigingen als sporters’.
inspireren Met taLenten De sportcarrière
van jetty Duister begon bij de majorettes met twirlen en dansen. Dat werd zeker in die tijd nog niet gezien als sport, terwijl dans nu bij turnverenigingen steeds belangrijker wordt. Daarna werd ze actief als trainer, coach en kwam
ze aan de bestuurstafel terecht. Begon een sportprogramma te presenteren op de lokale radio. Langzaam maar zeker werden de sportverkiezingen geboren en groeide haar netwerk in de sport. ‘Vooral een relatie opbouwen met een sporter is belangrijk, daarbij is vertrouwen het meest kostbaar. zo ken ik Marianne Vos al meer dan vijftien jaar, een uitzonderlijk talent. Ik ben echt trots op haar, op alles wat ze heeft bereikt. Inspirerend om te zien wat allemaal mogelijk is met je talent. Nu zie je dat ze ook bereid is om die talenten maatschappelijk in te zetten, ze profileert zich steeds meer als ondernemende topsporter en als ambassadeur van de sport. Door de jaren heen heb ik talenten de boot zien missen door gebrek aan goede begeleiding. Daarom moet je de mens achter de sporter zien, die om moet leren gaan met al zijn ups & downs’. Voor jetty zelf geldt dat ook nadat ze borstkanker kreeg. Haar bood het een nieuwe kans om eindelijk te kiezen voor haar passie.
| V.L .N .R. bOVEN pAtrICk VAN BALko M (ouD-SprINtEr), DEBorA SCHooN- kADIjk, jE ttY Du ISt Er, MICHIEL VAN DEr H EYDEN (MouNtAINBIkEr), MArIANNE Vo S
| V.L .N .R. ONdER LAurA DE VAAN (HANDBIkEr), YurI VAN gELDEr (turNEr)
V R O U W & A LT EN A
71
w w w.vosgewoongoed.nl 72
V R O U W & A LT EN A
V R O U W & A LT EN A
73
uitgevers met passie voor het vaK
bO Ek|dEs igN: VAN VO RmgEViNg TOT disTRibUTiE
d E LiE f dE VOOR g RA fi sch VO RmgEVEN h E E fT fE i kE d E kE i J zER mET dE pA p LE p E L i NgE g OTE N g EkREgEN. sAmE N mE T hA A R mA N EN VAdER is zE E i g E NA A R VA N bOEk|dEs igN. kE N m ERkE Nd VOOR A LLE p RO dUc TEN d iE zE sAmE N mA kE N i s dAT hET b iJNA Opzic h zE LfsTA A Nd E kU NsT WE RkEN z iJN.
h
et maken van mooie boeken en tijdschriften, dat is de hoofdspecialisatie van Boek|Design’, vertelt Feike de Keijzer, artdirector en, samen met
echtgenoot Corné en vader Frans Jansen, eigenaar van het op Landgoed Kraaiveld in Woudrichem gevestigde grafisch ontwerpbureau en uitgeverij. ‘Maar’, voegt ze daar onmiddellijk aan toe, ‘behalve historische, jubileum- of kunstboeken voor bedrijven, stichtingen, of particulieren, ontwerpt Boek|Design ook jaarverslagen,
| cOR N É d E kE i J zE R ( cOmmE RciEEL d iR E c T E UR) E N fE i kE d E kE i J zERJAN sE N ( A RTd i RE c TOR) , d E mA kERs VAN O. A.
vrouw Altena &
74
V R O U W & A LT EN A
dO O R miRJAm NO O RdUiJN, fOTO fR AN s JAN s EN brochures en logo’s. De variatie is groot. En als
boek uit 2006, dat landelijk veel aandacht heeft
ik eenmaal aan de slag ga, zoals ook bij dit tijd-
gekregen, hebben ondermeer Anton Corbijn,
schrift Vrouw & Altena, leg ik mijn hart en ziel
Bart Chabot en Joost Zwagerman hun medewer-
erin.’
king verleend: niet de eerste de besten.’
Uniek is dat Boek|Design, dat Frans en
De boeken bezitten nog de bijzondere drie-
Gertruda Jansen vijfendertig jaar geleden zijn
dimensionale kwaliteiten waar geen digitaal
gestart, vanaf het allereerste tot allerlaatste
product tegenop kan: ze zijn letterlijk zwaar,
moment bij de totstandkoming van het product
rijkelijk geïllustreerd en vormen bijna opzich-
betrokken is: van vormgeving, tot uitgeven,
zelfstaande kunstwerken. In de VPRO-serie
tot distributie (onder imprint van Pictures
Van Dis in Indonesië (2012) pakte Adriaan van Dis
Publishers). Op basis van wat de klant wil bepaalt
tijdens een bezoekje aan de Balinese boekwinkel
Feike (afgestudeerd aan de kunstacademie in
Ganesha niet voor niets Bali in the 1930’s uit de
Breda) hoe het boek, de catalogus of poster eruit
schappen ter illustratie van een mooi documen-
komen te zien. Daarbij realiseert ze zich als geen
tair beeldverhaal.
ander dat elk product, elke inhoud van een boek
Behalve de boeken zijn ook de klanten van
zijn eigen eisen stelt qua grootte, stijl, typografie
Boek|Design verspreid over de hele wereld. Grote
en kleur.
namen voor wie ondermeer opdrachten zijn uit-
Vanzelfsprekend worden ook andere vakmen-
gevoerd zijn KLM, Océ NV en Nuon. Meest ver-
sen bij het creatieve proces betrokken. Feike en
guld is Feike echter met het Handboek Tijdschrift,
Corné hebben een rijk netwerk. Feike: ‘natuur-
dat sinds zijn verschijning in 2011 intensief bin-
lijk wordt samengewerkt met mijn vader Frans
nen het werkveld wordt gebruikt en binnenkort
Jansen. Hij is grafisch ontwerper, fotograaf en
zijn derde herziene druk beleeft. ‘Het maken
een fantastische collega. De inwoners van Altena
daarvan’, licht Feike toe, ‘was een droom. Mijn
kennen hem vermoedelijk van Honderd jaar Berg-
passie voor boeken en tijdschriften kon ik daarin
sche Maas en Woudrichem Stad en Land. Maar’, ver-
helemaal kwijt. Ik ben bevoorrecht dat ik van
volgt ze, ‘aan bijvoorbeeld het Golden Earring-
mijn hobby mijn werk heb kunnen maken.’
V R O U W & A LT EN A
75
Jury ondernemende vrouw van altena
| V.L .N .r. HENrI VErHAgEN, HANNIE VISSEr-kIEBooM, pIEt HArtMAN EN Cor SpEk . | HEt BANk jE IS VAN DE g EMEENtE, EN EEN o Nt WErp VA N MAr IEttE VA N DEr VEN. HEt IS oNDEr DEEL VA N VIjf ku NStBANk jES LANgS DE A LM.
tante truus
de eeuw van OMa jOHanna Meer dan een eeuw na jouw geboorte mag ik iets schrijven over ondernemende vrouwen in Altena. Mijn gedachten gingen terug naar jouw leven. zouden we je anno 2014 ook een ondernemende vrouw hebben genoemd? Een vrouw die al jong moest meehelpen op de boerderij van haar ouders met koeien melken en kaas maken. Een vrouw die later als dienstmeisje de kost verdiende. Een vrouw die na haar huwelijk de scepter zwaaide over een gezin van maar liefst tien kinderen. Een vrouw die ondanks haar grote gezin kans zag zich in te zetten voor het kerkelijk vrouwenwerk. Die na het uitvliegen van haar kinderen haar eigen brood verdiende met naai- en verstelwerk. Dat mogen we toch met recht ondernemend noemen? En
76
V R O U W & A LT EN A
zijn jouw genen via mijn moeder en mijzelf doorgegeven aan mijn dochters? zijn zij net als jij ondernemende vrouwen geworden? kaas maken hebben ze niet geleerd. Een gezin met tien kinderen zullen ze niet bestieren. Maar ondernemend zijn ze wel. En daar ben ik trots op. Net als op mijn oma, die in haar tijd al leefde naar het adagium dat je je talenten niet mag verspillen. En dankzij al die ondernemende vrouwen die ons voorgingen, krijgen mijn dochters nu alle kansen om hun talenten te ontplooien en hun eigen brood te verdienen. Je kleindochter Hannie
Tante Truus staat me nog helder voor de geest. ze had als een van de eersten een tv in de vesting Woerkum. ik was gek op voetbal en na schooltijd mocht ik bij haar tv kijken. Elke woensdagmiddag. ze begroette me altijd hartelijk. ‘ik bin blij da’k oe weer zie!’ ze gaf me dan een glaasje aanmaak met een toffee. ik zat uren bij tante Truus. ze kon rauw uit de hoek komen. maar die begroeting vond ik hartverwarmend. dat iemand uit een eenvoudige vissersfamilie zo’n origineel zinnetje kon uitspreken. Want iedereen in Woerkum riep: ‘Wa kom de doen?’ Waarom ik een bijzonder plekje in haar hart had weet ik niet. ik heb het niet gevraagd. Vele jaren later bezocht ik tante Truus regelmatig in het bejaardenhuis. ze was daar eenzaam en alleen achtergebleven. ze verwelkomde me nog steeds hartverwarmend. ze hield van een borrel en schonk in. ‘Op èèn bèèn kan de nie lope!’ het viel me op dat iedereen zijn kamer invluchtte als tante Truus over de gang wandelde. ze had een scherpe tong, dat klopt. ze stak haar kop niet in het zand. ze had een hekel aan gehuichel. zelfs mensen met een hart van goud kunnen eenzaam sterven… Piet Hartman
kracHt & spraakMakend LeiderscHap 1526 - 1589 kenau simonsdochter Hasselaer. Heldin van Haarlem. Scheepsbouwer en houthandelaar. Een vrouw met een duidelijk doel. Vocht – met vrouwen – ten tijde van de tachtigjarige oorlog op de barricaden om de stad uit handen van Alva te houden. Een powervrouw uit 1572. zozeer dat wij nog steeds spreken over haar... 1979 - 1990 Margaret thatcher. ook een vrouw met een bestemming. onverbiddelijk. krachtig. the Iron Lady. Elf jaar premier van
groot-Brittannië. De eerste vrouw ooit gekozen. 2014 - morgen Beide vrouwen zijn authentiek, handelen bewust en tonen leiderschap. Niet per definitie alleen mannelijke eigenschappen. Vrouwen met een missie en ambitie hebben de potentie doelen te bereiken. Alleen moeten zij hun kansen grijpen als die voorbijkomen. Succes ligt immers besloten in jezelf en niet in de omstandigheden. Ik ben het daarom eens met Sheryl Sandberg, één van de facebook topvrouwen van vandaag. Sandberg werkte haar ideeën uit
tOpvrOuwen van Henri verHagen in december heb ik mijn grote droom mogen verwezenlijken. de deuren van mijn eigen internet marketing bureau in Veen mocht ik openen. Een lang gekoesterde droom kwam uit. En ondanks dat mijn internet marketing bureau hV media maar een eenmanszaak is, had ik deze droom nooit kunnen verwezenlijken zonder de steun van mijn twee vrouwen in mijn leven. Twee? Ja twee! Allereerst de vrouw die mij op de wereld heeft gezet, betsie Verhagen. Thuis word ik goed in de watten gelegd. dagelijks staat het eten voor mij klaar en dan maar niet te zwijgen over de briefjes ‘henri, vergeet jouw brood niet!’ op de
in een boek Lean In. Vrouwen, werk en de weg naar succes. Stapels pagina’s vol boeiende en tegelijkertijd evenwichtig prikkelende gedachten die onderschatting uitbannen en overschatting hun plek geven. Vrouwen dienen de spreekwoordelijke barricaden te betrekken... Met kracht. ook in Altena. Cor Spek (Redacteur AltenaSteden.net)
keukentafel! En eet ik een avondje niet thuis mee? dan wacht mijn prakje netjes in de magnetron. Verwend? Ja zeker, maar dan ben ik ook erg dankbaar voor! hierdoor krijg ik namelijk de ruimte om te ondernemen. En dan nog die andere topvrouw in mijn leven, marjolein van den berg, mijn vriendin. de vrouw die als een rots achter mij staat en mij onvoorwaardelijk steunt. de vrouw die mij steunde toen ik in een crisistijd vaarwel zei tegen mijn vaste contract bij mijn voormalig werkgever, om zo mijn eigen droom werkelijkheid te maken. met trots mag ik zeggen dat ik verwend ben met twee van die topvrouwen in mijn leven! Henri Verhagen
V R O U W & A LT EN A
77
dO O r pi e t Ha rtMa n, FOtO sa nne Hak
Jong talent vindt elKaar
78
werkendaM - Op de kOp van de BiesBOscH-
ze zijn eLkaar tegengekOMen en Hadden Me-
Haven staat een OpvaLLend kantOOr. vier jOn-
teen een kLik. ze genieten van de raakvLak-
ge taLenten HeBBen daar een teaM gevOrMd
ken. ze deLen Hun rOute naar succes. ze Be-
OM iets tOFs te Maken van Het digitaaL Maga-
wijzen dat saMenwerken ecHt werkt. ieder
zine VroUW en aLTena: janinja OLivier, MarLOes
Met Hun eigen speciaLiteit.
kiezeBrink, raMOna treFFers en nieske Hak.
janinja, MarLOes en raMOna HeBBen Het aLte-
MarLOes kiezeBrink
nieske Hak
(uitwijk, 23): ‘Binnen de ontwerpkant van het sint joost vond ik de richting animatie heel bijzonder. eerst een verhaal schrijven, ontwerpen en een storyboard maken (een soort stripverhaal). de laatste stap is de animatie. alles komt dan tot leven. Mijn werkplek is bij internetbureau Buro26 in almkerk waar ik o.a. bedrijfsfilms en motion graphics ontwikkel. tijdens mijn stages heb ik veel contacten opgedaan. Hierdoor wordt ik ingehuurd voor mooie projecten. Bijvoorbeeld het inkleuren van de film ‘pim & pom, het grote avontuur’ van tekenares Fiep westendorp. de première was in het tuschinski theater, amsterdam. ik liep over de rode loper, dat was mijn eigen avontuur!’
(den Bosch, 29): ‘ik wilde de reclame in en mensen raken met teksten. na de studie communicatie, copy en concept volgde ik daarom een masteropleiding van een jaar in amsterdam. een internationale stad. veel geleerd en 5 jaar gewerkt. ik woon nu in den Bosch en werk freelance voor reclamebureaus en rechtstreeks voor organisaties. Mijn werkzaamheden noem ik nuttige communicatie. ieder concept is verschillend, maar het doel is altijd hetzelfde: mensen emotioneel aan merken verbinden. door middel van een campagne, site, advertentie of film; alles kan eruit voort vloeien. Mijn passie is om iets goeds voor de wereld te doen. duurzame bedrijven en merken laten groeien bijvoorbeeld.’
dE ONdERNEmENdE VROUWEN VAN ALTENA ziJN OOk ONLiNE zichTbAAR.
V R O U W & A LT EN A
in de digitale wereld na cOLLege aLs Basis en waaierden uit naar de
Met Het scHrijven van teksten en Bewaken van
kunstacadeMie sint jOOst in Breda. Het eerste
de OverkOepeLende gedacHtes. deze kwaLitei-
jaar is een Basisjaar. daarna HeBBen de vrOu-
ten geBundeLd vOrMen een sterk FrOnt vOOr
wen zicH gespeciaLiseerd. graFiscH Ontwerp,
digitaLe uitingen.
aniMatie en iLLustratie zijn de vakgeBieden waarin ze nu werkzaaM zijn. nieske vuLt aan
janinja OLivier
raMOna treFFers
(Oudendijk, 23): ‘als kind wist ik dat ik grafisch ontwerpster wilde worden. dat is puur visuele communicatie. Onderdelen mooi maken, één geheel. zelfs tekst zie ik als een beeldend onderdeel. tevredenheid komt pas als alles klopt. dankzij starterslift ben ik klaargestoomd voor een eigen onderneming: een goede start is belangrijk. gezien de kanteling van het tijdperk ligt de nadruk vooral op internet. ik werk ontzettend breed. Ontwerp een huisstijl voor bedrijven, maar ontwikkel ook websites, advertenties en apps.’
(almkerk, 24): ‘ik ging naar de kunstacademie met het idee om animatie te studeren. Het stilstaande beeld was toch interessanter. de richting illustratie was toen snel gekozen. een visuele verhalenverteller ben ik. concept ontwikkelingen voor (animatie)films, games, (kinder)boeken, beeldverhalen en stationery worden voorzien van mijn illustraties. kussens en mokken zijn al bedrukt met mijn werk. ik teken alles zelf, zowel traditioneel als digitaal. potlood, papier en computer zijn altijd binnen handbereik. vanuit huis werkend vind ik als freelancer mijn weg in de illustratieve wereld.’
bEkiJk ALLEs OVER hUN ONdERNEmiNg EN mEER Op WWW.VROUW-ALTENA.NL V R O U W & A LT EN A 79
OMsLag Binnenkant BaLLegOOyen MOdes, dussen www.ballegooyenmodes.com 11 kOMMunikaasje, wOudricHeM www.kommunikaasje.nl 12 kOekHuys jan de Backer Bv, veen www.Bosschekoek.nl 13. MikadO, BLOeMen en wOnen, wijk en aaLBurg www.Mikadobloemen.nl 14 van der straaten’s assurantiekantOOr, werkendaM/wijk en aaLBurg www.vanderstraaten.nl 16 raBOBank aLtena, aLMkerk www.rabobank.nl 18 MarOpOL Bv, werkendaM www.maropol.nl 20 werkendaMse verwarMings centraLe Werkendamse Verwarmings Industrie, Werkendam www.wvi.nl 22 MeLk-drive & excursieBOerderij, genderen www.melk-drive.com. 23 riet de graaF, nieuwendijk www.staldegraaf.nl 26 taste FOOd B.v., dussen www.taste-and-more.nl 28 Hak HOMe, giessen www.Hak.nl 30 g. kwetters & zn., veen www.kwetters.com 32 newMeanings Bv, wOudricHeM www.newmeanings.co.uk 34 sLOt LOevestein, pOederOijen www.slotloevestein.nl
‘
36 BaLdadig, wOudricHeM www.bal-dadig.nl restaurant kruiden & jasmijn, Woudrichem www.kruidenenjasmijn.nl ’t oude raedthuys, Woudrichem www.ouderaedthuys.com 37 ’n tikkie anders, sLeeuwijk www.ntikkieanders.nl 38 waterFrOnt de veene, wijk en aaLBurg www.waterfrontdeveene.nl Ir. frank ruiter Architect BNA BV, Almkerk www.frank-ruiter.nl 40 aLtenatuur, aLMkerk www.altenatuur.nl 42 LandscHapsarcHitect LOes LijMBacH wijk en aaLBurg www.landschapsarchitect.net 44 gOudsMid juweLier ’t Oude scHOOLtje, sLeeuwijk www.toudeschooltje.nl 46 de perswinkeL en de persBeeLdwinkeL, wOudricHeM www.perswinkel.nl www.persbeeldwinkel.nl 48 LagrOuw cOMMunicatie, werkendaM. www.lagrouwsc.nl en altenabusiness.nl 49/51 de ideeënkeLder, wOudricHeM www.ideeenkelder.nl 52 Beauty BOutique LaLana, wijk en aaLBurg www.lalana.nl 55 sHipyard daMen, gOrincHeM www.damen.com 56 MesLand & vrOeg advOcaten, HaarLeM www.mv-advocaten.nl
Gal at e n 3: 27 -2 8
‘U allen die door de doop één met Christus bent geworden, hebt u met Christus bekleed. Er zijn geen Joden of Grieken meer, slaven of vrijen, mannen of vrouwen - u bent allen één in Christus Jezus.’ Ds. Saski a v an Megg e le n
80
V R O U W & A LT EN A
58 MicHaeLa esseveLd www.sensibilityalslevenstroom.nl 60 petri Bax, gaMeren www.baxsporthorses.nl 64 Marianne vOs www.mariannevos.nl 66 jOOst Luiten en Lyan zieLHOrst www.joostluiten.com 68 kadijk BeacH, werkendaM www.kadijkbeach.nl 70 sticHting pOwerHOuse, wijk en aaLBurg www.powerhouse-sportawards.nl 71 teaM BraBant spOrt www.teambrabantsport.nl 72 autOMOBieLBedrijF vOs zanddOnk B.v., www.vosgewoongoed.nl 74 BOek|design, wOudricHeM www.boekdesign.nl 76 jury piet Hartman www.piethartman.nl Cor Spek www.altenasteden.net Hannie Visser-kieboom Hannie Viski.blogspot.com Henri Verhagen www.henriverhagen.com 78 jOng taLent Marloes kiezebrink, Almkerk www.Marlieskiezebrink.com Concept en Copy, Den Bosch arewethereyet.nl janinja olivier, Werkendam www.studio-olivier.nl ramona treffers, Almkerk ramonatreffers.wix.com/ illustrator
HÉT ONDERNEMENDE BEDRIJF VAN IN I T I AT I E F N E M E RS
Altena 2015
R A B O BA N K ALTENA F S V, ACCO U NTA NT S + A DVISEUR S D E R IV I E R E N NOTA R ISSEN BA X & VA N K R A NENB URG BO E K | D E S I G N D R U K K E R IJ DA M EN K WETT E R S KIJK VOOR DE CRITERIA OP WWW.ONDERNEMEN IN ALTENA.NL
ST I CHTI N G VE R BI N DE N SAM E NWE R KE N KENN I S DE LE N
ANJELIERSTRAAT 39
4261 C J WIJK EN AALBURG